Toneelgroep Amsterdam : De Andere Stem (Warande-Kuub - 26.01.2018)

De multi-getalenteerde Franse schrijver, kunstenaar en filmmaker Jean Cocteau (1889-1963) schreef in 1928 de theatermonoloog "La voix humaine". Daarin wordt een vrouw opgevoerd die een lang uitgesponnen telefoongesprek voert met haar ex-vriend, daags voordat die in het huwelijk zal treden met een andere vrouw. Het publiek krijgt de stem van de man nooit te horen en kan dus alleen maar indirect - aan de hand van de antwoorden en verzuchtingen van de vrouw - afleiden wat de man allemaal te zeggen heeft. De relatiebreuk en het verloop van het lange telefoongesprek met haar ex drijven de vrouw tot wanhoop en uiteindelijk tot zelfmoord.

Dit theaterstuk van Cocteau is nadien een eigen leven gaan leiden en werd in de loop der jaren talloze malen opgevoerd en bewerkt. Eén van de meest gelauwerde bewerkingen was de 2009-versie van Toneelgroep Amsterdam in een regie van Ivo Van Hove en met Halina Reijn in de rol van de getormenteerde dame. Het bleek een dermate rake interpretatie dat het gezelschap dit stuk nog steeds regelmatig herneemt. En het was ook deze versie die bij Ramsey Nasr een gevoelige snaar raakte. Wat immers met het perspectief van de man ? We horen enkel de versie en de antwoorden van de vrouw en nemen vervolgens meteen voor lief dat de man wel een gewetenloze klootzak moet zijn. Zo snel na het einde van je relatie al meteen een nieuw liefdesengagement aangaan en zelfs het woord 'trouwen' al in de mond nemen ? Tja, dan ben je harteloos tuig van de richel. Of toch niet ?

Toen Nasr zich in 2013 - op aansturen van Van Hove - aansloot bij Toneelgroep Amsterdam, was de tijd rijp om het standpunt van de man een stem te geven. Nasr vertrok van de originele tekst van Cocteau, vertaalde de tekst minutieus en ging vervolgens de leegtes en stiltes in de monoloog van de vrouw invullen met de stem van de man. En en passant nam Nasr het ook nog op zich om de aldus gecreëerde telefonie-monoloog van de man te vertolken, wederom in een regie van Ivo Van Hove. Vanop de allereerste rij had ik het voorrecht om het resultaat van deze samenwerking te mogen aanschouwen.


In this day and age ben je er bij het telefoneren natuurlijk niet meer toe veroordeeld om de hoorn aan je oorschelp gekluisterd te houden. Nu wordt er via de MacBook of iPhone gecommuniceerd via Skype of FaceTime. En zo loopt Nasr rond in zijn kale en minimalistische aangeklede appartement, enkel voorzien van een sofa, een trap en nog wat inderhaast onder de trap weggestopte verhuisdozen, onderwijl pratend tegen zijn opengeklapte laptop. Door een grote balkon-opening achter in het decor wordt middels een eenvoudig maar vernuftig lichtontwerp en door subtiele achtergrondgeluiden (de ruis van een grootstad) het vallen van de avond, de donkerte van de nacht en het krieken van de ochtend opgeroepen.

Nasr heeft van de man een moderne man gemaakt met een actuele insteek : zonder het er drammerig op te leggen, leert het publiek al snel dat de man als jurist en tolk begaan is met het lot van vluchtelingen. En zo wordt alles in een ander perspectief geplaatst : wie denkt de vrouw wel dat ze is door als een verwende Westerling in haar bed te liggen suffen en na te denken over wie ze nu eigenlijk écht is, terwijl hij net nog lijkjes van kinderen zag aanspoelen ? Een beetje liggen aanmodderen met een identiteitscrisis terwijl het Westerse maatschappij-model op imploderen staat ? Het Westerse mekkeren en ouwehoeren geportretteerd als luxe-probleempjes.

Maar dit type van bespiegelingen zijn eerder schaars. Het is vooral de wilde mix van post-relatie-emoties die de boventoon voeren en die voor iedereen - die ooit door de gevolgen van een relatiebreuk moest navigeren - zo herkenbaar zijn. Hoe die kleine schattige dingetjes (de zachte en lieve fluisterstem van de vrouw) een mens op den duur enorm kunnen irriteren ("ik verstond je godverdomme nooit !"). Hoe het ideaalbeeld dat je van elkaar hebt, op den duur niet met de realiteit blijkt te stroken. Hoe je "elkaar op den duur maar een beetje ligt te verzinnen".

De man is ook nog altijd kapot van het einde van de relatie, is nog altijd bezorgd om het welzijn van zijn ex, maar probeert de draad weer op te pikken, probeert iets van zijn leven te maken. Dat impliceert dat hij af en toe grof en bits moet zijn tegen zijn ex (en ook tegen zichzelf, want hij beseft dat hij nog steeds heel sterk met zijn ex verbonden is). Dat er nu plots een andere vrouw in zijn leven gefladderd is, was niet gepland. Het overkwam hem plots, net zoals een verkoudheid je plots overkomt. Die 'andere' vrouw doorprikt de monoloog van Nasr en krijgt een kleine (en misschien zelfs ietwat overbodige) rol, vertolkt door Djamila Landburg. En natuurlijk krijgt die 'andere' vrouw het op haar heupen van dat nooit ophoudende online gesprek van haar nieuwe vriend met diens ex. Als zelfs een orale bevrediging op de sofa dat telefoongesprek niet kan beëindigen, wat dan wel ?

Ik geef het grif toe : ik ben jaloers op Ramsey Nasr. Als een moderne homo universalis is hij schrijver, dichter, regisseur en librettist. En dan is hij ook nog eens een mooie en charismatische man die zijn eigen tekst op verbluffend sterke wijze op de planken brengt en die verdraaid nog mooi kan zingen in het Arabisch ook ! Een heerlijk avondje theater en pet af voor Nasr.