Swing (Warande - 29.09.2006)

Productie van De Parade.

Een zeer sobere setting : een groot wit doek vormt de achtergrond van de bühne. Ervoor drie stoelen, een paar houten kratten met 78-toeren platen, een oude grammofoon. En drie acteurs. Zij roepen de sfeer op van de USA (en meer bepaald New York vs. The Deep South) in de nadagen van de fatale beurskrach van 1929. Twee van de drie personages zijn gebaseerd op historische figuren. Zo is er John Hammond, steenrijke erfgenaam van het Vanderbilt-concern maar helemaal niet geïnteresseerd in de zakenwereld. Hij is gepassioneerd door jazz en wordt diep geraakt door het onrecht dat aan zijn zwarte medemens wordt aangedaan. Hij besluit derhalve om zijn geld en invloed te gebruiken om jazz te promoten en aldus een rol te spelen in de emancipatie van de zwarte gemeenschap. Hammond is van onschatbare waarde gebleken en heeft artiesten zoals Billie Holiday en Count Basie geïntroduceerd bij een breder publiek.

Een tweede historische figuur is schrijfster Elisabeth Hardwick. Ze groeide op in Kentucky waar lynchpartijen aan de orde van de dag waren en er regelmatig het lijk van een zwarte aan een boom hing te bengelen. Uit walging verhuist ze naar New York, dompelt zich onder in de wereld van de jazz en van groezelige clubs. Als schrijfster ijverde ze voor afschaffing van de rassenscheiding. Haar autobiografie over interraciale relaties deed veel stof opwaaien.

De derde figuur is fictief en is gebaseerd op één van de personages uit het werk van Hardwick. Geoffrey is een jonge homoseksueel, ook opgegroeid in Kentucky. Als jonge knaap maakt hij een lynchpartij mee waarbij een jonge zwarte 'ontmand' wordt. Hij vlucht naar New York waar hij zijn voorliefde voor swingjazz verder kan ontwikkelen en waar zijn seksuele geaardheid geen probleem lijkt te vormen.

Swing is een zeer sobere maar mooie productie die de tijdsgeest van de jaren '30 efficiënt oproept door de soms harde getuigenissen van de drie protagonisten. De ontnuchterende anecdotes over het onrecht dat de zwarte gemeenschap werd aangedaan, staan in schril contrast met de vrolijke swingmuziek van Duke Ellington, Louis Armstrong en Count Basie. We horen streepjes muziek van de voormelde artiesten wanneer 'DJ' Geoffrey zijn krakende platen op de oude grammofoonspeler afspeelt. Gelet op de thematiek wordt passend afgesloten met één van de meest aangrijpende nummers van de twintigste eeuw (waarvan de lyrics worden geprojecteerd op het witte doek) : Strange fruit van Bille Holiday.

De lyrics luiden als volgt (tekst van Lewis Allen) :

Southern trees bear strange fruit
Blood on the leaves and blood at the root
Black bodies swinging in the southern breeze
Strange fruit hanging from the poplar trees.

Pastoral scene of the gallant south
The bulging eyes and the twisted mouth
Scent of magnolias, sweet and fresh
Then the sudden smell of burning flesh.

Here is fruit for the crows to pluck
For the rain to gather, for the wind to suck
For the sun to rot, for the trees to drop
Here is a strange and bitter crop.

Met Swing zet regisseur/tekstschrijver Rudi Meulemans een mooie traditie voort van integer verteltheater, gebaseerd op historische figuren. Enkele jaren geleden zag ik van hetzelfde gezelschap de voorstelling "Triptiek van het goede leven", waarin portretten werden geschetst van schilder Michelangelo Caravaggio (1573-1610), van schilder Francis Bacon (1909-1992) en van fotograaf Robert Mapplethorpe (1946-1989). Deze marathonproductie (zo'n 5 uur in lengte) blies me compleet van mijn sokken en blijft tot op de dag van vandaag de meest intense theaterervaring die ik ooit heb meegemaakt. Vooral acteur Tom De Hoog greep me toen bij mijn nekvel en liet me niet meer los.