The public enemy

Regie : William A. Wellman (1931)

Chicago ten tijde van de drooglegging. Al van jongs af aan is Tom Powers een boefje. Samen met zijn onafscheidelijke vriend Matt Doyle steekt hij kattekwaad uit en beland hij in een slecht milieu. Gangster Putty Nose neemt hen onder zijn hoede en Powers waagt zich aan zijn eerste grote overval. Het loopt slecht af en Powers doodt een agent. Bovendien steekt Putty Nose niet langer zijn nek voor hem uit. Maar Powers blijft niet lang bij de pakken zitten. Samen met de schimmige Paddy Ryan begeeft hij zich opnieuw op het criminele pad. Het geld stroomt stilaan binnen en uiteindelijk toont zelfs topgangster Nails Nathan interesse in de exploten van Powers. De drooglegging is een godsgeschenk voor de gangsters : Powers kan nu volop zijn gang gaan met afperserij en werkt zich naar de absolute top in de gangsterwereld. Dit tot grote teleurstelling van zijn brave broer Mike en zijn al even goedhartige moeder. Maar hoge bomen vangen veel wind : Powers loopt tegen een kogel op en belandt zwaargewond in het ziekenhuis. Net wanneer hij zijn leven wil beteren, beslist een rivaliserende bende er anders over ...

Regisseur Wellman legt het er vóór de film en erna vingerdik op : dit is geen film over een individu maar over een maatschappelijk fenomeen. De openingspancarte luidt dan ook : "It is the ambition of the authors of 'The Public Enemy' to honestly depict an environment that exists today in a certain strata of American life, rather than glorify the hoodlum or the criminal. While the story of 'The Public Enemy' is essentially a true story, all names and characters appearing herein, are purely fictional." En op het einde van de film wordt besloten met : "The END of Tom Powers is the end of every hoodlum. 'The Public Enemy' is, not a man, nor is it a character -- it is a problem that sooner or later WE, the public, must solve."

Het is ergens wel begrijpelijk dat deze boodschap er zo hard ingewreven wordt : The public enemy is immers een harde gangsterfilm en een pionier in zijn soort. De makers van de film beseften terdege dat hun weergave van de feiten wel eens een glamoureus kantje zou kunnen geven aan de gangsterwereld. Het vele geld, de absolute vrijheid, de mooie vrouwen, ... wie droomt er niet van ?

James Cagney zet een hyperkinetische gangster neer die over lijken gaat om zijn doel te bereiken. Ook als hij een vrouw wil versieren, windt hij er geen doekjes om ("You're a swell looking dish, I think I can go for you !"). In één van de meest beruchte scenes uit de film, dumpt het Cagney-personage zijn liefje door een sinaasappel in haar gezicht uit te persen. Deze scene lokte protest uit bij diverse vrouwenorganisaties in de US, maar zorgde er tevens voor dat Cagney tijdens restaurantbezoekjes dikwijls gratis sinaasappels kreeg ...

The public enemy is een belangrijke film omdat hij - samen met Little Caesar (1931) en Scarface (1932) - een pioniersrol vertolkte in het gangstergenre. Ruim veertig jaar voordat in The Godfather een paard het leven laat, wordt in The public enemy een paard afgeschoten omdat een gangsterbaas omkomt tijdens een ongeval met een paard. Een meesterwerk is het niet geworden, maar de energieke vertolking van Cagney en enkele onvergetelijke scenes (zoals de zeer indrukwekkende slotscene) maken deze oude kraker nog absoluut de moeite waard.


Een trailer (mét sinaasappel) :



Een andere leuke trailer (in elkaar gebokst door het Lafayette Theatre) :