Sunrise : a song of two humans

Regie : Friedrich Wilhelm Murnau (1927)

Een jonge boer woont met zijn vrouw en kind op het platteland, niet ver van de grote stad. Tijdens de vakantie gaan veel stedelingen op vakantie naar het platteland. Zo ook een verleidelijke maar slechte slons. Ze brengt het hoofd van de jonge boer op hol en verleidt hem. Ze overtuigt hem ervan om zijn vrouw te verdrinken tijdens een boottochtje. 's Anderendaags vertrekt de boer met zijn vrouw voor een tochtje op het grote meer. De vrouw begrijpt al snel de bedoelingen van haar man. Op het nippertje begrijpt de boer de waanzin van zijn daden en komt hij tot inkeer. Het koppel zet koers naar de grote stad. Man en vrouw verzoenen zich met elkaar en herbeleven de idylle van hun eerste huwelijksdagen. Maar op de boottocht huiswaarts steekt een zware storm op. De vrouw slaat overboord. Alle buren van de boer varen uit om haar alsnog te redden. Niet wetende dat het koppel zich opnieuw verzoende, verkeert de stedelijke lellebel in de waan dat de boer het plan om zijn vrouw te verdrinken effectief heeft uitgevoerd ...

Studiobaas William Fox wist Murnau ervan te overtuigen om naar Hollywood te verkassen en gaf hem zowel volledige creatieve als financiële vrijheid om zijn ding te doen. Samen met cinematografen Charles Rosher en Karl Struss en met art-director Rochus Gliese beschaamde Murnau dit vertrouwen niet en regisseerde hij een nooit eerder gezien huzarenstukje.

Wat Murnau met het nogal simpele liefdesverhaaltje doet (een bewerking door Carl Mayer van het kortverhaal Die reise nach Tilsit van Hermann Sudermann), is immers fenomenaal. Superimpositie van meerdere beelden over elkaar, het spel met licht en donker, geforceerde perspectieven en trompe l'oeil-effecten, eerder ongezien lange trackingshots, zelfs special effects met de tekstpancartes, ... de hele trucendoos wordt bovengehaald. Hierna enkele stills uit de film bij wijze van voorbeeld.

Het indrukwekkende begin van de film, waarbij een postcard langzaam tot leven komt en een superimpositie-effect het vakantiegevoel moet uitbeelden :

















Een bedrieglijk eenvoudig maar meesterlijk gebruik van licht en perspectief :

















Creatief gebruik van de tekstpancartes. Om de verdrinkingsdood van de jonge vrouw te suggereren, verdwijnen de letters langzaam in de diepte :

















Een lange trackingshot doorheen een moeras, eindigend in een prachtig licht/donker-contrast :

















Murnau dreef ook artdirector Gliese tot het uiterste. De maquettes die het bruisende leven in de grote stad moeten weergeven, zijn zeer indrukwekkend en werden speciaal gebouwd om een zo diep mogelijk perspectief weer te geven. Men ging zelfs zo ver dat dwergen werd gebruikt als achtergrondacteurs om het gevoel van perspectief nog te vergroten. Murnau kon natuurlijk zijn roots niet verloochenen waardoor de film - hoewel gedraaid in Hollywood met Hollywoodgeld - een zeer Europese en surrealistische feel krijgt.

De film was een creatief hoogtepunt in de periode van de stille film. Het moeten toen uitermate boeiende tijden geweest zijn als cinefiel. In 1927 kwam niet alleen Murnau met Sunrise op de proppen, maar bracht Eisenstein Oktyabr uit, kwam Fritz Lang met Metropolis aandraven én werd de eerste geluidsfilm (The jazz singer) op het grote publiek losgelaten. Vooral dit laatste deed Sunrise aan de boxoffice floppen. De release-data van de Fox-film Sunrise en van de Warner-prent The jazz singer scheelden amper één week. De eerste geluidsfilm trok alle media-aandacht naar zich.

Toch kreeg Sunrise de verdiende erkenning. Tijdens de allereerste oscaruitreiking kreeg de film drie beeldjes : beste actrice (Janet Gaynor), beste cinematografie (Rosher & Struss) en de prijs voor "best picture - unique and artistic production" (de eerste en enige keer in de geschiedenis van de oscars dat deze award werd uitgereikt). En niemand minder dan Orson Welles zou later verklaren dat hij Sunrise de beste film uit de geschiedenis vond en van essentieel belang voor het maken van zijn eigen meesterwerk Citizen Kane. En tijdens hun update in 2007 nam de American Film Institute de film op in de befaamde lijst van 100 belangrijkste films aller tijden.

De film is trouwens volledig op youtube te bekijken, helaas verknipt tot delen van 10 minuten. Hieronder kun je het eerste deel van de film bekijken :