Uzak

Regie / scenario : Nuri Bilge Ceylan (2002)

Mahmut is een gescheiden veertiger die in Istanbul een eenzaam leven leidt. Hij is een gedesillusioneerde fotograaf die de kost verdient met het maken van reclamefoto's voor een tegelfabrikant. Zijn vrije tijd verdeelt hij tussen surfen op het internet, films van Tarkovsky en porno. Een eenzaam bestaan maar toch heeft hij het in de ogen van zijn vroegere dorpsgenoten op het platteland 'gemaakt' in de grote stad. Wanneer een grote fabriek in zijn geboortestreek de deuren sluit, besluit zijn werkloze neef Yusuf om ook zijn geluk te beproeven in Istanbul. Yusuf betrekt een kamer in het appartement van Mahmut en schuimt de haven van Istanbul af op zoek naar werk. Het zit de verlegen Yusuf echter niet mee en hij brengt zijn tijd steeds meer door in de straten van Istanbul, stiekem lonkend naar zijn mooie buurvrouw en andere dames. De boerse Yusuf begint steeds meer op de zenuwen van de meer ontwikkelde Mahmut te werken. Wanneer Mahmut zijn ex-vrouw uitwuift (op wie hij nog steeds verliefd is en die een nieuw leven begint in Canada), is een harde woordenwisseling tussen Mahmut en Yusuf onvermijdelijk ...

Een boerse plattelandsjongen trekt in bij een gesofistikeerde en stadse eenzaat : de Turkse versie van The odd couple ? Verre van. Regisseur Ceylan schildert een zeer sober en intimistisch portret van letterlijke en emotionele verwijdering ("uzak" vertaalt zich immers als "ver" of "verwijderd"). Lettelijke verwijdering omdat twee mannen die hun roots hebben op het platteland, volledig afhankelijk worden van hun welslagen in de grote stad. Emotionele verwijdering omdat de twee mannen zich ook onthecht zien van vaste waarden in hun leven : Mahmut heeft zijn artistieke ambities laten varen in dienst van een grote fabriek en ziet de vrouw van zijn leven voorgoed verdwijnen / Yusuf daarentegen is een verlegen eenzaat die het in de grote stad zeer moeilijk heeft om nieuwe contacten te leggen. Twee mannen die als emotioneel wrakhout tegen elkaar aandrijven.

Regisseur Ceylan heeft gekozen voor een zeer afstandelijke en koele filmstijl. Er wordt nauwelijks gesproken, dialogen zijn zeer schaars. De spanning tussen Yusuf en Mahmut veruitwendigt zich vooral in staaltjes van pijnlijk stilzwijgen in het appartement van Mahmut (waarvoor overigens het huis van regisseur Ceylan werd gebruikt), een stilzwijgen dat enkel doorbroken wordt door de spaarzame Mozart-soundtrack. Een gevoel van melancholische tristesse overheerst constant en wordt nog versterkt door een aantal sublieme shots in het koude winterlandschap van Istanbul. Misschien geen spek voor ieders bek (iemand op IMDB noemde de film "the biggest load of crud I have ever seen"), maar voor kijkers die hun Hollywood-oogkleppen kunnen afzetten en meer aankunnen dan een simpel verhaaltje met begin/midden/slot, is Uzak een prachtig staaltje sfeerschepping.

De film sleepte een hele trits prijzen in de wacht, waaronder een gezamenlijke prijs op het festival van Cannes voor het acteursduo dat gestalte gaf aan de twee hoofdpersonages. Mehmet Emin Toprak, die de rol van Yusuf vertolkte, kwam echter - amper 28 jaar oud - om het leven in een auto-ongeval voordat hij de award in ontvangst kon nemen.

De trailer van de film schept een perfect beeld van wat voor een film Uzak is. Een trailer zonder één gesproken woord : heerlijk !