Sergei Eisenstein : The Mexican Drawings

In het Antwerpse centrum voor Hedendaagse Kunst Extra City loopt nog tot 21 juni a.s. een boeiende en gratis tentoonstelling van een aantal tekeningen die de Russische regisseur en kunsttheoreticus Sergei Eisenstein maakte toen hij in 1931-1932 in Mexico verbleef voor de verfilming van zijn onvoltooide ¡Que viva México!-project.

Omtrent de tentoonstelling : "Deze tentoonstelling brengt een uitgebreide selectie tekeningen samen uit de Russische Staatsarchieven voor Literatuur en Kunst in Moskou (RGALI), die Eisenstein maakte tijdens zijn verblijf in Mexico in 1931–1932 en waarvan een deel nooit eerder werd getoond. In Mexico ontwikkelde Eisenstein een manier van tekenen die sterke overeenkomsten vertoonde met de surrealistische écriture automatique. Hij produceerde eindeloze variaties op terugkerende motieven, verenigde archaïsche en moderne mythes, en onderzocht obsceniteit, geweld en vormen van extase, middels de enkelvoudige, vormeloze lijn. Aanvullend presenteert de tentoonstelling fragmenten uit het onvoltooide ¡Que viva México!, de film die Eisenstein in Mexico opnam en die hij door zijn gedwongen terugkeer naar Rusland niet kon afmaken. De hybride filmfragmenten verbeelden de gelijktijdigheid van heden en verleden van het Mexicaanse leven. Refererend naar de 'primitieve' fascinatie voor het 'archaïsche', maar deze ook overstijgend, vertegenwoordigde Mexico voor Eisenstein een schouwspel van dialectische beeldtaal, die hem toeliet de rol van moderne kunst en revolutionaire cinema opnieuw te conceptualiseren binnen de moderne tweedeling van subject en object, rationaliteit en irrationaliteit, van binnen- en buitenkant, individu en gemeenschap, en zelfs van leven en dood."

Zo onderzoekt Eisenstein in een hele reeks tekeningen de nauwe verbondenheid tussen religie en de bijna sacrale betekening die aan stierengevechten wordt gegeven. Het levert zeer interessante tekeningen op waarbij de gekruisigde Christus-figuur vervangen wordt door gespierde en kronkelende stieren. Een tweede reeks die zeer fascinerend is, is een lange reeks tekeningen die Eisenstein in één lange trance maakte omtrent een afgelijnd onderwerp : de moord door Lady Macbeth en haar medeplichtige op koning Duncan van Schotland. Beperkt door onderwerp én ruimte (alle tekeningen zijn gemaakt op briefpapier van het Mexicaanse hotel waar Eisenstein verbleef) onderzocht Eisenstein alle mogelijkheden van compositorische effecten. Ook de grote invloed die Walt Disney had op Eisenstein wordt even aangehaald. Naast de mooie reeks tekeningen worden ook enkele fragmenten getoond uit het onafgewerkte ¡Que viva México!-project.

Voor de echte Eisenstein-freaks wordt ook inzage verleend in de recent gepubliceerde versie van diens monumentale (en tevens onafgewerkte) boek Method. Omtrent dit boek : "De 1700 pagina's tekst, tekeningen en notities, in Russisch, Engels, Frans, Duits en Spaans, werden gepubliceerd in vier volumes door Oksana Bulgakowa, Potemkin Press (Berlijn/San Francisco, 2009). In zijn laatste theoretische project Method (1932-1948) trachtte Eisenstein een analytisch model uit te werken dat hem in staat zou stellen alle kunstvormen en artistieke praktijken te beschrijven en te classificeren : grotschilderen en Kubisme, 17°-eeuwse Japanse grafiek en Amerikaanse film, het ornamentele en muzikale contrapunt, diverse theaterstromingen en plotconstructies in Shakespeare's drama's, circus en muziek, Dostojevski's romans en Disney's animatiefilms. Maar zijn grootste zorg was de genealogie van modernisme en film, voor Eisenstein het wezenlijkste moderne medium. Eisenstein onderzocht kunst - literatuur, theater, schilderkunst, architectuur, muziek, film - in zijn relatie tot de archaïsche mentaliteit en percipieerde kunstwerken als collectieve droombeelden. Dit droomsubject en de methode van esthetische verlichting, nodig voor de waarneming ervan, dwongen Eisenstein een visuele in plaats van een lineaire logica te volgen. Hij construeerde zijn onafgewerkt boek naar analogie met de associatieve principes van de montage die afstapte van de traditionele schoolse vertelling. In zijn zoektocht naar nieuwe vormen voor het boek, dichter bij het associatieve, sferische en labyrintische, gebruikte hij structuren die tot dan tot enkel tot uitdrukking kwamen in moderne kunstexperimenten. Zijn theorie was het hybride werk van een kunstenaar die in staat was een nieuwe vorm te conceptualiseren - een hypertekst - nog voor het nieuwe medium hiervoor was uitgevonden. Het webproject Metod.info presenteert het totaalconcept van Eisensteins monumentale, onafgewerkte theoretische project als een online archief. Verwijzend naar Eisensteins oorspronkelijke perceptie van Method als zijnde een driedimensionaal boek - een sferische bol - is de website georganiseerd als een Wiki met hyperlinks en referenties. De website zal vervolledigd worden in de loop van de tentoonstelling in Extra City en belangrijke hoofdstukken zullen (gedeeltelijk) vertaald worden naar het Engels en online worden geplaatst."

Geciteerd werd uit teksten die Extra City n.a.v. deze tentoonstelling ter beschikking stelt.