Gloomy sunday - ein Lied von Liebe und Tod

Regie : Rolf Schübel (1999)

Boedapest in de jaren '30. De joodse restaurantuitbater Laszló beslist om zijn restaurant een extra toefje klasse mee te geven, schaft zich een vleugelpiano aan en huurt de jonge muzikant András in. Beide mannen worden smoorverliefd op de bloedmooie dienster Ilona en er ontstaat een fragiel ménage à trois. Zijn gevoelens voor Ilona inspireren András tot het componeren van een melancholisch muziekstuk, dat al snel zeer populair wordt en vele klanten naar het restaurant lokt. Het lied krijgt echter snel een grimmige reputatie wanneer blijkt dat het mensen aanzet tot het plegen van zelfmoord. Hans, een jonge en ambitieuze duitser, is vaste klant van het restaurant (niet in het minst voor de mooie Ilona) en raakt bevriend met Laszló, totdat hij brutaal door Ilona wordt afgewezen en terugkeert naar Duitsland. Wanneer enkele jaren later Hongarije bezet wordt door de nazi's en de jodenvervolging in volle hevigheid woedt, keert Hans terug als invloedrijke nazi. Laszló, András en Ilona zijn volledig overgeleverd aan zijn willekeur ...

Gloomy sunday is een melancholische film die zeer lovende kritieken geoogst heeft en prijzen op verscheidene filmfestivals in de wacht heeft gesleept. Er zijn inderdaad wel een aantal elementen aanwezig die het positieve onthaal rechtvaardigen : de decors en de sfeerschepping ademen een hoge productionvalue uit en de acteerprestaties zijn degelijk, alsook de soundtrack (die vooral bestaat uit eindeloze herhalingen van het Lied von Liebe und Tod). Het scenario balanceert echter op het randje. Gedurende het eerste uur meander je als kijker doelloos doorheen het restaurant van Laszló, op zoek naar een zinnige plot die de meligheid van het liefdestrio overstijgt. Het is pas vanaf de introductie van Hans als een soort materialistische Schindler-nazi dat je meegesleept wordt door het verhaal. En de gruwelijke kronkel die de film gedurende de allerlaatste minuten in petto heeft, maakt veel goed. Hooguit ergerlijk is de zeer lamentabele na-synchronisatie. Maar laten we met een positieve noot eindigen : de kijker krijgt volop de kans om zich te vergapen aan de verrukkelijke Hongaarse actrice Erika Maroszán. Quelle beauté !


Eén element in de prent is op feiten gebaseerd : het bewuste lied bestaat wel degelijk. De arme Hongaarse pianist Rezsô Seress componeerde het lied in 1933, daags nadat hij een klinkende ruzie had gehad met zijn vriendin. Hij schreef er als tekst twee zeer depressieve strofen bij. De Hongaarse dichter Lásló Javór schreef een minder depressieve maar nog zeer melancholische tekst. Het lied kende snel succes maar toen in 1936 een schoenmaker zelfmoord pleegde (met de tekst van het lied in zijn afscheidsbrief), verkreeg het lied een grimmige reputatie. Meer en meer zelfmoorden werden in verband gebracht met het lied. Aanvankelijk enkel in Boedapest (achttien zelfmoorden), maar al snel ook buiten Hongarije. Er ontstond een urban legend rondom het lied, als zouden mensen met liefdesverdriet na het beluisteren van het fatale lied niet meer aan zelfmoord kunnen weerstaan. Wat er ook van weze, het lied werd verboden in Hongarije en de BBC sloeg het nummer in de ban. Ironisch genoeg zou ook de componist van deze "hymne van de zelfmoord" een einde aan zijn eigen leven maken door in 1968 van het dak van zijn appartement te springen.

De melancholische aantrekkingskracht van het nummer bleek echter onstuitbaar en het nummer is onsterfelijk geworden door de versie die Billy Holliday ervan op plaat zette in 1941, in een vertaling van Sam M. Lewis. Het nummer is overigens talloze malen bewerkt (door o.a. Björk, Heather Nova, Sinéad O'Connor, Serge Gainsbourg, Elvis Costello, Lydia Lunch, Marianne Faithfull, Ray Charles, ...).

Alle informatie over het nummer en de bewerkingen die ervan gemaakt zijn, kun je vinden op deze link (maar neem de wilde verhalen wel met een korreltje zout). Wil je horen hoe het nummer in de film klinkt, klik dan hier (website Gloomy Sunday).

Fataal of niet, de verschillende teksten die van het nummer bestaan, druipen allen van de melancholie. Een staalkaart voor de dichterlijke zielen (maar kom achteraf niet klagen als je last hebt van suïcidale neigingen) :

Originele tekst Rezsô Seress :
It is autumn and the leaves are falling
All love has died on earth
The wind is weeping with sorrowful tears
My heart will never hope for a new spring again
My tears and my sorrows are all in vain
People are heartless, greedy and wicked...

Love has died!

The world has come to its end, hope has ceased to have a meaning
Cities are being wiped out, shrapnel is making music
Meadows are coloured red with human blood
There are dead people on the streets everywhere
I will say another quiet prayer:
People are sinners, Lord, they make mistakes...

The world has ended!


Tekst Lásló Jávor
Gloomy Sunday with a hundred white flowers
I was waiting for you my dearest with a prayer
A Sunday morning, chasing after my dreams
The carriage of my sorrow returned to me without you
It is since then that my Sundays have been forever sad
Tears my only drink, the sorrow my bread...

Gloomy Sunday

This last Sunday, my darling please come to me
There'll be a priest, a coffin, a catafalque and a winding-sheet
There'll be flowers for you, flowers and a coffin
Under the blossoming trees it will be my last journey
My eyes will be open, so that I could see you for a last time
Don't be afraid of my eyes, I'm blessing you even in my death...

The last Sunday


Tekst Sam M. Lewis
Sunday is gloomy, my hours are slumberless
Dearest the shadows I live with are numberless
Little white flowers will never awaken you
Not where the black coach of sorrow has taken you
Angels have no thought of ever returning you
Would they be angry if I thought of joining you?

Gloomy Sunday

Gloomy is Sunday, with shadows I spend it all
My heart and I have decided to end it all
Soon there'll be candles and prayers that are sad I know
Let them not weep let them know that I'm glad to go
Death is no dream for in death I'm caressing you
With the last breath of my soul I'll be blessing you

Gloomy Sunday

Dreaming, I was only dreaming
I wake and I find you asleep in the deep of my heart, here
Darling, I hope that my dream never haunted you
My heart is telling you how much I wanted you

Gloomy Sunday


Duitse vertaling
Trauriger Sonntag, dein Abend ist nicht mehr weit.
Mit schwarzen Schatten teil' ich meine Einsamkeit.
Schliess' ich die Augen, dann seh' ich sie hundertfach.
Ich kann nicht schlafen, und sie werden nie mehr wach.
Ich seh' Gestalten zieh'n im Zigarettenrauch,
Lasst mich nicht hier, sagt den Engeln, ich komme auch.

Trauriger Sonntag.

Einsame Sonntage hab' ich zu viel verbracht.
Heut' mach' ich mich auf den Weg in die lange Nacht.
Bald brennen Kerzen, und Rauch macht die Augen feucht.
Weint doch nicht, Freunde, denn endlich fühl' ich mich leicht.
Der letste Atemzug bringt mich für immer heim.
Im Reich der Schatten werd' ich geborgen sein.

Trauriger Sonntag.