Medea

Regie : Pier Paolo Pasolini (1969)

Pasolini's eigenzinnige versie van het klassieke toneelstuk van Euripides.

Eerste deel : de voorgeschiedenis

Koningszoon Jason wordt opgevoed door de centaur Cheiron. Wanneer hij volwassen wordt, krijgt hij de opdracht om naar het Oosten te reizen om aldaar het koninkrijk op te eisen dat hem rechtmatig toekomt maar dat door zijn oom Pelias aan de vader van Jason werd ontfutseld. Maar om zich dit koninkrijk te kunnen toeëigenen, dient hij zich eerst meester te maken van het gulden vlies van een magische ram. En dat gulden vlies bevindt zich in het vreemde land Colchis.

Vervolgens maken we kennis met dit vreemde land. We ontmoeten er de koningsdochter en priesteres Medea, die over magische krachten beschikt, en haar broer Absyrtus. Medea waakt zorgvuldig over het gulden vlies, dat in een afgelegen toren wordt bewaard. We maken een gruwelijk ritueel mee : Medea neemt de leiding op zich van een ritueel mensenoffer. Een jongeman wordt geofferd door wurging, wordt vervolgens in stukken gehakt en met diens bloed en ingewanden worden de gewassen besmeurd om een goede oogst te bekomen.

Jason en zijn metgezellen (de Argonauten) begeven zich naar dit heidense land. Medea ziet de komst van Jason in een visioen, krijgt schrikt, en rooft - uit liefde voor Jason - met behulp van haar broer het gulden vlies en slaat op de vlucht. In de woestijn volgt de noodlottige ontmoeting tussen Jason en Medea. Medea kiest eieren voor haar geld, doodt haar eigen broer en geeft zich (en het gulden vlies) over aan Jason.

Jason begeeft zich naar koning Pelias om zijn claim op de troon kracht bij te zetten, maar stuit op verzet van Pelias. Het kan Jason echter niet veel meer schelen : het was hem vooral om het avontuur te doen, en bovendien heeft het gulden vlies al haar kracht verloren omdat het weggenomen werd uit haar land van oorsprong. Jason laat zijn koninkrijk achter en vertrekt in het gezelschap van Medea.

Tweede deel : de tragedie

Tien jaar later. Jason en Medea verblijven in Corinthe en hebben drie zonen. Maar Jason heeft Medea verstoten om te kunnen huwen met Glauce, dochter van koning Creon. Uit pure woede komt Medea opnieuw in contact met haar sacrale krachten. Wanneer koning Creon haar wil verbannen uit Corinthe, drijft ze eerst Glauce tot zelfmoord, al snel gevolgd door koning Creon. Vervolgens brengt ze haar eigen zonen om het leven en komt samen met hen om het leven in een vlammenzee, Jason in wanhoop en verdriet achterlatend. De film eindigt zeer abrupt, haast midden in het geweeklaag van Medea. Aan de kijker wordt geen catharsis gegund.

De film

Het idee om Medea van Euripides (het stuk ging in première in 431 v.Chr.) te verfilmen, kreeg concreet vorm toen Pasolini's producer Franco Rossellini erin slaagde om operadiva Maria Callas te overtuigen om de hoofdrol te spelen. Het is de enige filmrol die Callas ooit speelde. Het script werd volledig op haar maat gemaakt. De prent werd in de lente en zomer van 1969 opgenomen op locatie in Anatolië en Cappadocië in Turkije, in Pisa en in het Syrische Aleppo.

De filmstijl van Pasolini is zeer eclectisch en staat bol van de symboliek. De kijker wordt verondersteld over een zekere voorkennis te beschikken, want er wordt hem bitter weinig informatie verstrekt. De dialogen zijn schaars en poëtisch. Vooral in het eerste deel van de film wordt de kijker ondergedompeld in een zeer surreële sfeer : de wonderbaarlijke landschappen van Anatolië en Cappadocië dragen hiertoe bij, alsook de magische kostuums. En niet te vergeten de hypnotiserende muziek : een vreemdsoortige mix van Balkanmuziek met Tibetaanse keelzang en muziek uit het Japanse nô-theater. De rol van Callas als de tragische figuur Medea is onvergetelijk. De rest van de cast bestaat hoofdzakelijk uit amateurs, maar dat draagt bij tot de kracht van de film (vooral in het woordenloze maar krachtige deel over het mensenoffer).

Medea is cinema van een zeer harde soort, een ongepolijste diamant die een enorme inspanning vergt (zelfs van de meer cinefiele kijker).