Novecento

Regie : Bernardo Bertolucci (1976)

In het jaar 1900 worden op dezelfde dag op het immense italiaanse landgoed Berlinghieri twee jongens geboren : Alfredo is de kleinzoon van de rijke eigenaar van het landgoed, terwijl Olmo de bastaardzoon is van één van de vele landbouwers die allemaal in dienst werken van de hereboer en er volledig van afhankelijk zijn. Ondanks het immense sociale verschil tussen de twee jongens, groeien ze toch op als vrienden.

Maar naarmate de jongens ouder worden, groeien ze uit elkaar. Alfredo wordt een dandy zonder ruggegraat, terwijl Olmo een voorvechter wordt van de strijd tegen sociaal onrecht. Naarmate de dreiging van WO II naderbij komt en het fascisme op het landgoed de kop opsteekt in de gedaante van de sadistische meesterknecht Attila, kan er van verzoening tussen de twee vrienden geen sprake meer zijn.

Ik doe de film een enorm onrecht aan door de plot tot deze korte samenvatting te beperken. Het scenario is enorm veel rijker dan dat. Maar het is onbegonnen werk om al de finesses van dit monumentale epos in een kort bestek te beschrijven.

En het is waarlijk een monumentaal epos, alleen al door de enorme lengte : maar liefst 318 minuten (in de ongecensureerde versie). Maar de prent is ook overweldigend op andere vlakken. Alleen al de sterrencast is ongeëvenaard. We zien een jonge Robert De Niro aan het werk als de rijkeluiszoon Alfredo, een enorm gedreven Gerard Depardieu als de strijdlustige Olmo, de altijd geweldige Burt Lancaster als de grootvader van Alfredo, Donald Sutherland in een schitterende rol als de kwaadaardige fascist Attila, Sterling Hayden als de grootvader van Olmo, Dominique Sanda als de zelfdestructieve bruid van Alfredo, ... Zo'n sterrencast zou je nu nooit meer bij elkaar krijgen.

Bovenal is er de overweldigende beeldtaal en de fabuleuze cinematografie van Vittorio Storraro. Nooit werd het Italiaanse platteland zo prachtig en lyrisch op pellicule gezet. Je kan bijna de drek en de aarde ruiken. Voor al deze visuele plattelandspracht werd de term 'bucolisch' uitgevonden.

De stellingname van Bertolluci is weinig subtiel. Hij kiest met volle overtuiging de kant van de communisten en op het einde van de film (het volkstribunaal onder de grote rode vlag) wordt de film zelfs simpelweg een communistisch pamflet. Vandaar wellicht dat deze film zo'n immense indruk op me naliet toen ik hem voor de eerste keer zag. Ik was in die periode een adolescent die nogal open stond voor het extreem-linkse gedachtengoed en toen ik in die tijd geconfronteerd werd met dit communistisch manifest dat met zoveel bravoure werd verfilmd, werden sommige beelden van de film voor eeuwig op mijn netvlies gebrand.

Het was dan ook met enorm veel enthousiasme dat ik de vertoning van dit epos in het Filmmuseum te Antwerpen verwelkomde. De kansen om deze film te zien zijn immers nogal schaars. Bij mijn weten werd de film in de laatste twee decennia bijna nooit op het kleine scherm vertoond en het is tot op heden nog altijd wachten op de officiële DVD-release (die er naar 't schijnt eindelijk zit aan te komen, maar wellicht in een zwaar gecensureerde versie).

Deze film op een groot scherm gezien te hebben, was als een ontmoeting met een oude vriend.