Platonov (Warande - 09.11.2006)

Een co-productie tussen Theater Zuidpool en Theater Antigone in een regie van Raven Ruëll.

Anton Pavlovitsj Tsjechov (1860-1904) schreef het stuk toen hij amper 21 jaar oud was en nog geneeskunde studeerde. Hij stuurde het stuk op naar zijn lievelingsactrice Maria Yermolova maar deze stuurde het hem onmiddellijk terug. De jonge Tsjechov verstopte hierop woedend het originele manuscript ergens onderin een lade. Pas geruime tijd na zijn dood werd het manuscript weer opgevist. In 1929 werd het in Duitsland opgevoerd en sedertdien werd het stuk in allerlei versies en onder allerlei titels (het oorspronkelijke titelblad ging immers ook verloren) op de planken gebracht.

De klassieke kortverhalen en toneelstukken van Tsjechov behoren nog steeds tot het kruim van de wereldliteratuur (denken we maar aan Oom Wanja, De drie zusters, De meeuw, De kersentuin, of mijn favoriete kortverhaal Een grap), maar in Platonov is het duidelijk dat de jonge Tsjechov nog niet tot volle rijpheid is gekomen. Het is een overdreven chaotische brok theater geworden waarin een hele pleiade aan personages met veel pathos hun gevoelens voor elkaar uitschreeuwen. Tsjechov had duidelijk nog niet geleerd om in zijn teksten te schrappen, want een opvoering van de volledige originele tekst zou een toneelstuk van om en bij de zes uren opleveren.

Het stuk speelt zich af in het landgoed van de jonge weduwe Anna Petrovna, waar een aantal kennissen zich verzamelen. Er komt echter pas leven in de brouwerij wanneer Michael Platonov arriveert, een gehuwd dorpsonderwijzer met ongemeen veel charisma. Platonov is een intelligente man die cynisme en desillusie in zich verenigt. Hij oefent vooral een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op de diverse vrouwen in het gezelschap, ondanks zijn honds en agressief gedrag tegenover hen, wat dan weer de weerzin en agressie opwekt van de echtgenoten en vrienden van de diverse vrouwen. Willens nillens is Platonov een destructieve kracht die de anderen meezuigt in een maalstroom van bitterheid en nihilisme. Een pijnlijke afloop is dan ook onvermijdelijk ...

Regisseur Ruëll en tekstbewerker Bart Meuleman kiezen ervoor om er geen typisch russische grootsprakerij van te maken inclusief deurendecor en pruttelende samowar, maar kleden het stuk tot op het bot uit. Vanaf het begin zit Platonov (magnifiek vertolkt door Johan Heldenbergh, gekleed in onderlijfje en sportbroekje) centraal op de buhne, bijna letterlijk op de huid gezeten door zijn mede-acteurs en -actrices, beschenen door een aantal spots op een voor het overige kaal toneel. Heldenbergh is de ster van de show en laveert zonder moeite - in de opeenvolgende interacties met zijn tegenspelers - tussen het ruime spectrum van emoties dat zijn karakter ondergaat. Dan weer vrolijk en opgewekt, dan weer teneergeslagen en zwartgallig, dan weer berustend en gedesillusioneerd, ... In feite heeft de cynische Platonov zijn idealen al lang opgeborgen en kan hij zijn ding enkel maar blijven doen bij gratie van de anderen, die voor hem niet meer zijn dan een speeltuin.

Ondanks sommige komische momenten overheerst toch een gevoel van grimmigheid in deze theaterbewerking (een gevoel dat helaas nogal eens wou ontglippen aan een aantal jonge toeschouwers in de zaal - jammer dat je als theaterbezoeker niet altijd op voorhand weet wanneer de Warande besloten heeft om er een schoolvoorstelling van te maken !). Daar waar in de meeste Tsjechov-bewerkingen men tracht om zo subtiel mogelijk met het tekstmateriaal om te springen, heeft Ruëll gekozen voor de harde aanpak en balanceert daarmee nog nét voldoende op het slappe koord, bengelend tussen persiflage en vrije bewerking.