Quills

Regie : Philip Kaufman (2000)

Donatien Alphonse François De Sade, aka Markies De Sade (aan wie de term 'sadisme' ontleend is), brengt de laatste jaren van zijn leven - op bevel van Napoleon - door in de psychiatrische instelling van Charenton. Hij verblijft er van 1803 tot aan zijn dood in 1814. Aan het hoofd van Charenton staat de liberaal denkende Abbé de Coulmier, onder wiens bewind het aan De Sade toegestaan is om verder te werken aan zijn literair (en uiterst libertijn) oeuvre op voorwaarde dat het niet gepubliceerd wordt. De Sade omzeilt dit verbod door een jonge wasmeid te verleiden en zorgt ervoor dat zij zijn publicaties naar buiten smokkelt. De erotische roman Justine wordt een culthit in Parijse kringen en Napoleon acht de tijd rijp om in te grijpen : hij stuurt de strenge dokter Royer-Collard naar de instelling om orde op zaken te stellen. De Sade verliest meer en meer van zijn privileges en wordt het recht ontzegd om nog langer te schrijven. Het kunnen schrijven is vitaal voor De Sade, want het is de enige manier waarover hij nog beschikt om zijn immer wakkere demonen uit te drijven. De Sade weigert te kraken ...

De film werd grotendeels gebaseerd op historische feiten, maar scenarist Doug Wright (die het scenario baseerde op zijn eigen toneelstuk) deed uiteraard wel wat toegevingen om de film acceptabeler te maken voor een Hollywood-publiek. De historische De Sade leefde in de instelling samen met zijn echtgenote, was op het einde van zijn leven extreem obees, en had een verhouding met een 13-jaar oud kamermeisje. Maar in de film is er van de echtgenote van De Sade nauwelijks sprake, was hij een viriele en slanke man op leeftijd (Geoffrey Rush) en was het 13-jaar oude kamermeisje plots een heel wat oudere en mooie jongevrouw (Kate Winslet). En de subplot over de liefdesverhouding tussen Abbé de Coulmier (Joaquin Phoenix) en het kamermeisje is uiteraard volledig aan het brein van de scenarist ontsproten. De sterrencast wordt vervolledigd door Michael Caine in de rol van de sadistische dokter Royer-Collard.

De film kreeg de nodige bijval en sleepte zelfs drie oscarnominaties in de wacht (waaronder die van beste mannelijke hoofdrol voor Geoffrey Rush). Rush is een rasacteur die geknipt is voor dit soort zware karakterrollen (iedereen die ooit Shine heeft gezien - waar hij een oscar voor won - zal dit beamen). Zijn prestatie in Quills was voor mij dus nauwelijks een verrassing. Ik was wederom aangenaam verrast door de acteerprestatie van Kate Winslet, die stilaan de blockbuster Titanic doet vergeten met meerdere goede rollen. Enkel over Joaquin Phoenix had ik zo mijn twijfels maar dat kan ook aan het scenario gelegen hebben : de subplot over zijn verhouding met kamermeid Winslet was er enkel maar bijgesleurd om de obligate love-intrest te kunnen bieden, maar deed Phoenix geen eer aan.

Voor het overige is Quills een degelijk verfilmd historisch kostuumdrama, dat vooral drijft op het charisma van Rush en op de historische figuur De Sade. Het ganse leven van De Sade is één lange opstapeling van schanddaden, mishandelingen (vaak van seksuele aard), vergiftigingen en uiterst libertijns gedrag. Schijnbaar ontdaan van elk moreel of religieus besef herviel De Sade keer op keer in zijn amoreel gedrag, wat hem een hele rits gevangenisstraffen opleverde. Hij zou in totaal 29 jaar van zijn leven in diverse gevangenissen en instellingen verblijven. Vanaf 1784 verbleef De Sade enkele jaren in de Bastille en schreef er op één lange papierrol in slechts 37 dagen één van zijn meest bekende werken (de 120 dagen van Sodom). Dit magnum opus van sadistische perversiteiten ging verloren tijdens de bestorming van de Bastille tijdens de Franse Revolutie in juli 1789 en werd pas in 1905 voor het eerst gepubliceerd.

Tot op de dag van vandaag zijn zowel de historische figuur als het literaire oeuvre van De Sade een bron van inspiratie voor filmmakers, schrijvers en biografen. Buñuel en Dalí lieten zich door De Sade inspireren in hun surrealistische film L'Age d'Or. Pier Paolo Pasolini verfilmde de 120 dagen van Sodom. Schrijfsters Simone De Beauvoir en Susan Sontag schreven essay's over de radicale vrijheidsfilosofie van De Sade. En er werden zelfs filosofische tractaten geschreven over hoe de levensfilosofie van De Sade een invulling betekende van de Categorische Imperatief van Immanuel Kant. Of hoe een wildneuker uit de achttiende eeuw het tot een gevierd filosoof heeft geschopt ...