Nosferatu : Phantom der Nacht

Regie : Werner Herzog (1979)

De jonge klerk Jonathan Harker wordt er door zijn baas op uitgestuurd om een bezoek te brengen aan het kasteel van graaf Dracula, vermits deze interesse heeft getoond om een huis te kopen in Wismar, het stadje waar Harker woont met zijn mooie vrouw Lucy. Na een reis van enkele weken bereikt Harker het kasteel van de mysterieuze graaf. Nadat Dracula een foto van Lucy ziet in een medaillon dat Harker bij zich draagt, kan hij amper wachten om zijn tanden in haar mooie nek te planten. Eerst moet Harker er zelf aan geloven en vervolgens smokkelt Dracula zichzelf aan boord van een schip op weg naar Wismar, waar Lucy nog steeds wacht op de terugkomst van haar man. Het schip vaart Wismar binnen als een doodsschip, met als enige opvarenden Dracula, een leger ratten én een pestepidemie. Het stadje Wismar lijkt ten dode opgeschreven en Lucy besluit om zich op te offeren om de vloek te doorbreken. Maar zal haar offer niet tevergeefs blijken te zijn ... ?

Herzog koos er - voor zijn adaptie van het klassieke verhaal van Bram Stoker - voor om zeer nauwkeurig in de voetsporen te treden van wat wellicht nog altijd de beste Dracula-verfilming aller tijden is : Nosferatu, eine Symphonie des Grauens (W.F. Murnau, 1922). Het grootste verschil met de Murnau-versie ligt in het portret van graaf Dracula zelf : in de versie van Herzog en in de vertolking van de even geniale als gestoorde Klaus Kinski wordt meer de nadruk gelegd op het tragische karakter van de Dracula-figuur, die gedoemd is om eeuwig te leven en die dit als een zware last draagt. Dracula die zichzelf heel goed bewust is van zijn eigen tragiek.

Je kunt er natuurlijk eindeloos over discussiëren wie de beste Dracula aller tijden neerzette : Max Schreck, Klaus Kinski, Christopher Lee, Bela Lugosi, Gary Oldman ? Ze hebben natuurlijk allemaal hun verdiensten en de sfeer die van de Murnau-versie afdruipt is quasi onklopbaar, maar nooit heb ik de tragiek van Dracula zo raak zien portretteren als door Klaus Kinski. Zijn Dracula heeft niets te maken met de Hammer-karikatuur die Christopher Lee ervan maakte of met de machtsgeile wellusteling die Gary Oldman neerzette in de versie van Coppola. De waanzin in de ogen van Kinski is schitterend.

De verfilming van Herzog is zeer sfeervol en had bijna dé ultieme Dracula-verfilming kunnen zijn, ware het niet voor het feit dat de prent nogal gedateerd overkomt. Ook al speelt het verhaal zich ergens in de negentiende eeuw af, de prent ademt constant een foute seventies-sfeer uit, hetwelk zich in kleine maar opvallende dingen toont zoals het harde kleurgebruik en de kostuums. En het feit dat de film grotendeels in het Nederlandse Schiedam werd opgenomen (en Herzog doet niet de minste moeite om dat te verbergen), is ook geen pluspunt. Dan zie je daar plots Rijk De Gooijer en John Leddy (beter bekend als Koos Dobbelsteen uit Zeg 'ns Aaa) in kleine rolletjes opduiken !

Kortom : een perfecte weergave van de diepe tragiek die er in Dracula huist, gefilmd met groot respect voor de Murnau-versie, maar in een gedateerd kleedje. Of zoals criticus Garrett Chaffin het perfect samenvat in deze interessante bijdrage : "In short, the effort to transport an audience into the space of reflection and wonder is what makes Herzog's adaptation of Stoker's monster via Murnau's camera into something of value. Nowhere is this more obvious than in the dominant image of the film, indeed of the entire Stoker-derived vampire franchise. When Kinski's tortured monster first appears, but even more impressively when he hunts Lucy in her bedroom, he becomes one of the master icons of the cinema. His extended fingertips and open mouth outline his monstrosity turned into familiar desire and materialise our repressed fantasies, neither spoken nor dictated in everyday life. As a result, Nosferatu is part of us and Herzog's film reflects on this condition with impressive vigour."

Wel doodjammer dat het Filmmuseum in het bezit bleek te zijn van een zeer slechte kopie, waarin continu bepaalde stukken van het beeld uit focus waren en waardoor grote delen van de engelse ondertiteling regelmatig wegvielen. Dat bevordert natuurlijk de filmische ervaring niet.