Shusaku Endo : De samoerai

De Japanse auteur Shusaku Endo (1923-1996) schreef in 1980 de historische roman 'De samoerai' en rakelde hiermee een vergeten episode op uit de geschiedenis.

Endo baseerde zijn roman grotendeels op historische feiten : in oktober 1613 vertrekken vier Japanse samoerai van lagere rang - in opdracht van hun gouwheer - in een speciaal geconstrueerd schip naar Mexico ('Nueva España'). Ze worden hierbij vergezeld door een Spaanse franciscaner-priester die als tolk zal optreden. Het doel van de reis : het verkrijgen van handelsmonopolies met de Nieuwe Wereld in ruil voor het recht voor Europese missionarissen om in Japan het Christendom te prediken.

De missie is echter geen succes en het gezantschap ziet zich genoodzaakt om door te reizen naar Spanje en Italië. Hierdoor zijn ze wellicht de allereerste officiële Japanse gezanten in Europa. De samoerai laten zich er zelfs toe overhalen om zich te laten dopen, verkrijgen audiënties bij de Spaanse koning Philips III en bij paus Paulus V, maar boeken geen resultaat. Tijdens hun lange reis doorheen Mexico en Europa was de situatie in Japan immers drastisch veranderd en woedde er een harde christenvervolging. Er rest het gezantschap weinig anders dan met hangende pootjes terug te keren naar Japan, waarbij ze zelf het risico lopen om als nieuwbakken christen vervolgd te worden ...

Endo vertelt deze pijnlijke episode uit de Japans-Europese verhoudingen vanuit het perspectief van twee protagonisten : de zwijgzame en eervolle samoerai Hasekura Tsunenaga en de franciscaner missionaris Velasco. De motivatie van beide heren is totaal anders : Hasekura gaat enkel op missie omdat het zijn plicht is om te gehoorzamen aan zijn gouwheer, terwijl Velasco er alles aan wil doen om het Christendom te verspreiden in Japan (waarbij hij zichzelf de rol heeft toebedeeld van eerste Japanse bisschop).

Deze historische episode is gefundenes fressen voor Endo : hijzelf werd gedoopt toen hij twaalf jaar was en heeft het zelf als christen zwaar te verduren gehad tijdens de nationalistische periode voor en tijdens WO II. Het christendom is tot op heden nog steeds een zeer marginaal verschijnsel in Japan. Zijn ganse oeuvre wordt dan ook gekenmerkt door het constante conflict dat er schijnt te bestaan tussen het historisch erfgoed van Japan enerzijds en het christendom anderzijds. De roman ontleent dan ook vooral zijn kracht uit de morele dilemma's waarmee de protagonisten dagdagelijks worstelen.

Deze rode draad - het worstelen met morele dilemma's (en de foute keuzes die hieruit dikwijls volgen) - zorgt ervoor dat het oeuvre van Endo vaak vergeleken wordt met dat van Graham Greene. De bewondering was wederzijds : Greene beschouwde Endo als één van de beste auteurs van de twintigste eeuw.