Tjorven, Båtsman och Moses

Regie : Olle Hellbom (1964)

Tijdens de vakantiemaanden verblijft de schrijver Melker Melkersson met zijn kinderen (dochter Malin en zonen Johan, Niklas en Pelle) op het eiland Saltkrakan aan de Zweedse Scherenkust. Pelle is dikke maatjes met Tjorven, de robuuste dochter van de plaatselijke kruidenier, haar onafscheidelijke Sint-Bernardushond Båtsman en met de kleine Stina, kleindochter van Söderman, een plaatselijke visser. Wanneer Tjorven van Vesterman, een andere bewoner van het piepkleine dorpje, een zeehond krijgt, is ze de koning te rijk. Ze doopt de zeehond om tot Moses. Vesterman krijgt echter te horen dat zo'n zeehond best wat geld opbrengt en eist Moses terug. Tjorven weigert en verstopt Moses - met behulp van Pelle en Stina - in een verlaten vissershut. Dan gebeurt er iets vreselijks : het konijn van Pelle wordt doodgebeten teruggevonden. Ook enkele schapen van Söderman worden aangevallen. De verdenking valt al snel op de brave Båtsman ... Zal Vesterman Moses vinden en zal de onschuld van Båtsman bewezen kunnen worden ?

Zelden zo'n stormloop meegemaakt in het Antwerpse Filmmuseum als voor deze ochtendlijke zondagsvertoning. De film was - zo bleek ter plaatse - al op voorhand uitverkocht. Me toch maar op de wachtlijst gezet en aldus toch nog op het laatste moment binnengeraakt. Vele anderen waren echter niet zo gelukkig en geraakten de filmzaal niet binnen ...

De overweldigende interesse voor deze voorstelling getuigt van het enorme succes die de TV-reeks "De kinderen van de Zoutkreek" genoot in de Lage Landen tijdens de jaren '70. Het is dan ook puur uit jeugdsentiment dat ik naar deze film ben gaan kijken. De zaal zat deels vol met nostalgici zoals mezelf, en deels met ouders die de unieke charme van deze reeks met hun kinderen wilden delen.

De voorstelling werd ingeleid door de Nederlandse auteur en vertaalster Rita Verschuur. Zij vertaalde de meeste boeken van Astrid Lindgren in het Nederlands en kende Lindgren overigens persoonlijk. Verschuur gaf leuke achtergrondinformatie. Blijkbaar had Lindgren enorm veel van zichzelf gestoken in de Saltkrakan-cyclus : ook zij had een bijzondere voorliefde voor dieren (er is zelfs een Zweedse dierenbeschermingswet naar haar genoemd) en was enorm begaan met het lot van de idyllische eilanden aan de Zweedse Scherenkust.

De belevenissen van de bewoners van Saltkrakan waren goed voor een TV-serie van 13 afleveringen die in 1964 werden opgenomen onder de naam Vi på Saltkråkan - allen gebaseerd op personages van Lindgren. Zij leverde zelf de scripts af voor de drie afleveringen (afleveringen 5, 6 en 7) die ook door Olle Hellbom werden geregisseerd. Naast Tjorven, Båtsman och Moses werden nog meer Saltkrakan-verhalen ingeblikt in filmvorm (Tjorven och Skrållan uit 1965 - Tjorven och Mysak uit 1966 - Skrållan, Ruskprick och Knorrhane uit 1967 en de compilatiefilm Vi på Saltkråkan uit 1968), allen geregisseerd door Hellbom.

Jezus, wat heb ik met volle teugen genoten van deze film ! Lindgren schetst een wereld waarin kinderlijke naïviteit de boventoon voert, waarin er geen sprake is van geweld en bedrog, waarin een glimlach warm en een traan echt is. Ik weet het wel, het is allemaal zo verschrikkelijk naïef maar ook zo verschrikkelijk onweerstaanbaar. Net zoals het Paradijseiland-verhaal van Jommeke. De cinemazaal werd constant gevuld door gelach van zowel kinderen als volwassenen, het bewijs dat de kinderlijke humor van Lindgren tijdloos en leeftijdsloos is. Op het einde van de rit verliet ik de zaal met een glimlach van oor tot oor (en met lichtjes door melancholie bevochtigde ogen).

"Pelle, veta va ?"