Without memory (Kioku ga ushinawareta toki)

Regie : Hirokazu Kore-Eda (1996)

In deze sobere maar onthutsende documentaire volgt Kore-Eda de dertiger Sekine Hiroshi en zijn gezin. Hiroshi werd in 1995 geopereerd aan zijn maag. De operatie was succesvol maar tijdens de nazorg liet het ziekenhuis na om de nodige vitamine-supplementen toe te dienen. Dit leidde tot een kleine hersenbeschadiging bij Hiroshi (met als wetenschappelijke naam : Wernicke's encephalopathie). Deze aandoening brengt met zich mee dat Hiroshi geen nieuwe herinneringen kan aanmaken. Hij herinnert zich piekfijn alle details van zijn leven tot vóór de operatie, maar alles wat nadien gebeurt, vergeet hij binnen enkele uren. Elke ochtend opnieuw wordt hij met dezelfde vragen geconfronteerd. Naarmate zijn zoontjes opgroeien, worden ze vreemder en vreemder voor hem : hij kan ze zich immers enkel herinneren van hoe ze waren vóór zijn operatie. De camera-ploeg die hem elke dag volgt, zijn elke dag opnieuw vreemdelingen in zijn eigen huis.

Dit aangrijpende en confronterende portret is natuurlijk een aanklacht tegen het falende systeem van de Japanse ziekteverzekering. Wegens geldgebrek werd immers een maatregel uitgevaardigd waardoor bepaalde vitamine-supplementen niet langer gedekt werden door de ziekteverzekering. Een té strenge interpretatie van dit reglement leidde tot verscheidene sterfgevallen in Japanse ziekenhuizen (en tot de aandoening van Hiroshi).

De aanpak van Kore-Eda is echter volledig anders dan die van pakweg Michael Moore. Kore-Eda laat de feiten voor zich spreken door het slachtoffer en zijn gezin aan het woord te laten. Maar er is ook een diepere gelaagdheid : voor wie vertrouwd is met het latere oeuvre van Kore-Eda, kan deze documentaire gezien worden als een sleutelfilm. Het belang van herinneringen voor de identiteit van een persoon, hoe een gebrek aan herinneringen leidt naar een schemerzone tussen leven en dood, hoe bepaalde herinneringen de uitbouw van een nieuw leven in de weg kunnen staan, ... : het zijn thema's die terug te vinden zijn in de geweldige films die Kore-Eda zou draaien (zoals Maborosi uit 1995 en vooral mijn persoonlijke favoriet After life uit 1998). Het is een thematiek die Kore-Eda nooit meer zou loslaten nadat hij zijn eigen grootvader (en diens herinneringen) zag wegkwijnen door de ziekte van Alzheimer.