Smultronstället

Regie : Ingmar Bergman (1957)

Professor Isak Borg is een dokter op leeftijd die de eer te beurt valt om een ere-onderscheiding in ontvangst te mogen nemen in de universiteit van Lund. Samen met zijn schoondochter Marianne reist hij per auto naar Lund, waar ook zijn zoon Evald woont. Onderweg pikken ze drie jongeren op die naar Italië liften. De reis voert het gezelschap door de geboortestreek van de oude professor. Regelmatig wordt de professor geplaagd door dromen en visioenen uit zijn verleden : de idylle van zijn jeugd, hoe hij wanhopig verliefd werd op zijn nichtje Sara, hoe hij haar bespiedde wanneer ze wilde aardbeiden plukte, hoe zijn eigen broer haar verleidde. Gaandeweg beseft Isak hoe koud en kil zijn leven is geweest. Zijn succesvolle carrière staat in schril contrast tot de liefdeloze relaties van zijn leven.

Vele jaren geleden zag ik deze film - beter gekend onder de Engelse titel 'Wild strawberries' - voor de eerste keer. Wellicht was ik toen te jong om de volle impact en meesterlijke kwaliteiten ervan te appreciëren. Maar nu ik enkele jaren ouder ben, werd ik geconfronteerd met een film die me diep beroerde. Want laten we wel wezen : Smultronstället is één van de beste films aller tijden. Bergman spreidt een levenswijsheid en maturiteit tentoon die slechts weinigen gegeven is.

Victor Sjöström - in een vorig leven één van de grootste regisseurs uit de periode van de stomme film (denken we maar aan de klassieker The Wind uit 1927) - speelt zijn laatste en wellicht grootste rol. Op schrijnend perfecte wijze portretteert hij een man die meer schrik heeft van het leven dan van de dood, maar die in de herfst van zijn leven toch nog ontdooit. Hij wordt bijgestaan door een uitstekende cast van Bergman-habitués : Bibi Andersson, Gunnar Björnstrandt, Ingrid Thulin en - in een kleine bijrol - Max Von Sydow. De fotografie van Gunnar Fischer is fantastisch : vooral in de droom-sequenties van de oude professor worden prachtige zwart/wit-contrasten geserveerd.

Amper enkele dagen nadat ik de film zag, zou ik hem opnieuw willen zien. Dit soort films verheft cinema tot een grote kunstvorm. Ik moet me bedwingen om niet eindeloos lyrisch te worden over deze film, maar dat zou er weinig aan toevoegen.