Såsom i en spegel

Regie/scenario : Ingmar Bergman (1961)

De jonge Karin wordt door haar geliefden omringd tijdens een verblijf in een afgelegen vakantiehuis op een Baltisch eiland. Er is haar vader David, een succesvolle auteur en reisleider die naarstig op zoek is naar artistieke erkenning middels zijn nieuwe roman. Er is haar jongere broer Minus, een getroubleerde adolescent die worstelt met zijn ontluikende seksuele gevoelens (die hij projecteert op zijn zus). En er is Martin, de echtgenoot van Karin en arts van beroep. Al snel wordt duidelijk dat Karin lijdt aan een zware mentale ziekte en dat heldere momenten afgewisseld worden met momenten van aftakeling. Wanneer Karin in het dagboek van haar vader leest dat ze ten dode opgeschreven is en dat hij haar aftakeling - tot zijn eigen afschuw - ontleedt als een bron van inspiratie, heeft dit een nefaste werking op haar gemoed. Ze hoort stemmen in de muren en is er heilig van overtuigd dat God aan haar zal verschijnen ...

Såsom i en spegel (beter gekend als Through a glass darkly) is de eerste film van een trilogie die Bergman zou draaien rondom het thema van religie, en meer bepaald aangaande het 'zwijgen van God'. Gedraaid in zeer sober zwart/wit (met de fantastische fotografie uiteraard van Sven Nykvist) en geschraagd door de uitstekende acteerprestaties van de vier acteurs (met debutant Lars Passgård in de rol van Minus en drie Bergman-getrouwen in de drie andere rollen, te weten Max Von Sydow, Harriet Andersson en Gunnar Björnstrand), confronteert Bergman de kijker met zijn innerlijke demonen. Het feit dat Bergman geboren werd als zoon van een strenge protestantse dominee zal wel niet vreemd zijn aan het feit dat het wanhopige (en onbeantwoorde) Godsverlangen een centraal thema vormt in een trilogie die tot zijn meest gevierde werk behoort.

Een bijkomend thema is dat van het eeuwige worstelen van de kunstenaar met zijn eigen creativiteit. De vader van Karin beseft tot zijn eigen afschuw dat hij de nakende dood van zijn bloedeigen dochter afstandelijk beschouwt en observeert als een inspiratiebron voor een nieuwe roman.

Dit sobere en thematisch zeer zwaar geladen drama werd bekroond met de oscar voor beste buitenlandse film en met een oscarnominatie voor beste script. Het is haast ondenkbaar dat zo'n film heden ten dage nog met een oscar zou gaan lopen. Daarvoor is het gewoonweg te zware kost. Maar de film werd dan ook gedraaid in een tijdperk waarin de Europese art-cinema hoogtij vierde. Antonioni had net zijn L'avventura ingeblikt en de nouvelle vague had zijn intrede gedaan met Godards A bout de souffle. Het waren spannende tijden in de Europese cinema en toch wist Bergman tussen al dit artistieke geweld zichzelf staande te houden met een uiterst ingetogen vorm van filmen.

Een mooi sleutelfragment in de film, dat begint met de creatieve worsteling van vader David en dat eindigt met de seksueel geladen Godsopenbaring van de gestoorde Karin :