Vozvrashcheniye (The return)

Regie : Andrei Zvyagintsev (2003)

Een anoniem stadje in het noorden van Rusland. De twee broers Andrey en Ivan leven samen met hun moeder en grootmoeder. Na twaalf jaar afwezigheid komt plots hun vader opnieuw opdagen. Het is een norse en zwijgzame man. Het blijft een mysterie waar hij die hele tijd gezeten heeft of waarom hij nu plots is teruggekeerd. De vader neemt de twee jongens mee op een vistripje maar blijft zich afstandelijk en hard gedragen, wat vooral veel confrontaties met de jongste zoon Ivan uitlokt. Na een lange trip vol pijnlijke stiltes neemt de vader de jongens mee op een boottocht naar een afgelegen eiland. Behalve enkele ruïnes is er op het eiland niets te bekennen, maar de vader is duidelijk naar iets op zoek. Hij mag het dan misschien wel goed bedoelen met zijn twee zonen maar weet zijn gevoelens compleet niet over te brengen. Een hoogoplopende ruzie met zijn twee zonen loopt echter dramatisch af ...

Ik val meteen met de deur in huis : The return is een meesterwerk en de massa's filmprijzen (waaronder de gouden leeuw op het filmfestival van Venetië) zijn oververdiend.

De fotografie is verbluffend : minimalistisch en sober maar uiterst efficiënt. Ook de acteerprestaties zijn uitstekend. Vooral Ivan Dobronravov speelt fantastisch als het jongetje Ivan, die in heel de film rondloopt als een vulkaan van opgekropte woede en vaderhaat. Hij krijgt goed tegenspel van Vladimir Garin in de rol van zijn oudere broer Andrey. Helaas heeft de film een onbedoeld dramatische bijklank gekregen doordat Garin kort na de opnames van de film op amper 16-jarige leeftijd de verdrinkingsdood stierf in een meer, vlakbij de plek waar de opnames plaatsvonden.

Over de thematiek van de film is al veel inkt gevloeid en verwijs ik gemakkelijkheidshalve naar de vele recenties die op dat vlak online verschenen zijn. Natuurlijk is er de nogal evidente thematiek rondom verwrongen familierelaties. Maar de film gaat dieper middels religieuze symboliek. Wanneer de jongens hun vader voor het eerst terugzien, ligt hij slapend op bed in exact dezelfde pose als Christus op het bekende schilderij 'de bewening van Christus' van Andrea Mantegna, waarna hij brood en wijn deelt met zijn twee zonen. In deze zin kan de terugkeer van de vader gezien worden als de terugkeer van Christus, maar het is geen zalvende Christus : het is een harde Christus die zijn volgelingen wil klaarmaken voor de ongenadige hardheid van hun latere leven. Dat de film netjes is opgedeeld in zeven hoofdstukjes (de zeven dagen van de week) zal ook zeker geen toeval zijn.

Er is ook een interessante politieke analyse gemaakt van de film : de simpele Andrey staat symbool voor het gewone Russische volk, terwijl de sceptische Ivan symbool staat voor de Russische intelligentia. De vader zou het omvergeworpen communistische regime moeten vertegenwoordigen.

Maar deze analyse - als zou de film een politieke allegorie zijn - lijkt me van een beetje teveel fantasie te getuigen. Wat er ook van weze, regisseur Zvyagintsev heeft met zijn debuutfilm een prachtig staaltje cinema afgeleverd, dat geregeld echo's oproept van enkele films van zijn grote voorbeeld Tarkovsky, meer bepaald Ivan's childhood en het lyrische meesterwerk The mirror. Iemand schreef dan ook terecht : "Does everything a Hollywood picture doesn't."

De trailer verklapt misschien een tikje teveel, maar geeft toch een mooie indruk van de film :