Stellet licht

Regie/scenario : Carlos Reygadas (2007)

Johan staat aan het hoofd van een zeer gelovig Mennonieten-gezin in het huidige Noord-Mexico en houdt zielsveel van zijn vrouw en kinderen. Maar wanneer hij verliefd wordt op een andere vrouw - tegen de wetten van God en van zijn protestantse leer in - komt hij in een diepe spirituele crisis terecht. Hij vraagt raad aan zijn vader, aan zijn beste vriend en zelfs aan zijn eigen vrouw, met wie hij open spel speelt. Een tragische speling van het lot lijkt de knoop voor hem door te willen hakken ...

Enkele jaren geleden was ik volledig van mijn melk na het bekijken van Reygadas' vorige prent Batalla en el cielo, een film die veel controverse uitlokte omdat de expliciete fellatio-scènes aan het begin en het einde van de film bij het grote publiek in het ... euhm verkeerde keelgat schoten. In Stellet licht onthoudt Reygadas zich van dergelijke schokeffecten, maar dompelt hij de kijker onder in een uniek universum.

De doperse mennonietengemeenschap (zo genoemd naar de oprichter ervan, de Friese priester Menno Simons) is een uiterst gelovige gemeenschap die volgens strikte regels leeft in harmonie met de natuur en met zichzelf. De leden van deze kerk spreken trouwens een soort verbasterde mengeling van Fries en Duits.

De film opent met een ronduit verbluffend shot : gedurende meerdere minuten ervaren we de overgang van nacht naar dag. Nachtgeluiden en een roterende sterrenhemel maken langzaam maar zeker plaats voor het ontwaken van de dag. Kraaiende hanen en tsjirpende krekels verwelkomen de eerste zonnestralen. Je kunt de ochtenddauw bijna ruiken. Deze overgang van nacht naar dag wordt op het einde van de film omgekeerd herhaald. Deze twee unieke filmstaaltjes vormen de boeksteunen en de contouren van een magische film.

Een film met een simpele plot over gevoelens voor een andere dan de eigen vrouw die ruim 140 minuten duurt, zonder daarom te verzanden in een Vitaya-achtig relatiedrama (met bijbehorende ruzies, tranen en scheldpartijen) : hoe kan dat in godsnaam (sic) boeiend zijn ? Reygadas speelt het klaar. De compleet onbekende amateurcast speelt met een ongelooflijke naturel en overtuigingskracht. Geen perfect gemaquilleerde Hollywood-lijven, maar échte mensen met écht zweet en écht schaamrood. De sacrale schoonheid van sommige beelden druipt van het scherm. De scène waarbij de ouders met veel liefde en aandacht hun kinderen wassen en inzepen, het binnendrijven van de bezwete en dampende koeien in de stal voor het ochtendlijk melkritueel, de zeer lang aangehouden kusscène tussen Johan en zijn minnares, het gesprek tussen de getroubleerde Johan en zijn vader, ... : het zijn maar enkele voorbeelden van de diepmenselijke schoonheid die de film uitademt. Dat de schaarse soundtrack zowaar liveopnamen van Jacques Brel's Les Bonbons bevat, is het zoveelste bewijs van de unieke gave van Reygadas om schoonheid te ontwaren in kleine dingen.

Stellet licht heeft bijna een hypnotiserend effect, waaruit je pas langzaam ontwaakt lang nadat de eindcredits over het scherm gerold zijn. Net als in Batalla en el cielo staat het thema van zonde en religieuze verlossing centraal, wat herinneringen oproept aan sommige films van Ingmar Bergman. De plot van de film (en dan vooral de ultieme zelfopoffering van de echtgenote) doet dan weer denken aan Breaking the waves van Lars Von Trier. Her en der las ik dat de film een ode zou zijn aan de klassieker Ordet uit 1955 van Carl Theodor Dreyer, waarin zich een vergelijkbaar 'mirakel' afspeelt als in Stellet Licht. Jammer genoeg heb ik Ordet nog niet gezien, dus daarover kan ik geen oordeel vellen.

Voor films als Stellet licht is cinema als de zevende kunst uitgevonden. De ongeduldige kijker zal deze film wellicht afdoen als ondraaglijk trage arthouse-prak, maar ik kan enkel maar ootmoedig het hoofd buigen voor Reygadas. Dit is cinema op zijn puurst. Gaat dat zien (en liefst op een groot scherm) !