Open doek : Mogari no mori (The mourning forest)

Regie/scenario : Naomi Kawase (2007)

De jonge Machiko begint als verpleegster te werken in een opvangtehuis voor bejaarden. Door aan het werk te gaan probeert ze in het reine te komen met dood van haar zoontje. In het tehuis maakt ze kennis met de lichtjes seniele ouderling Shigeki, die nog altijd niet de dood van zijn echtgenote - nu al 33 jaar geleden - verwerkt heeft. De frisse verschijning van Machiko doet bij Shigeki de herinnering aan zijn overleden vrouw opnieuw tot leven komen. Op een dag vertrekt het tweetal met de auto voor een ritje door het platteland. Door autopech stranden de twee nabij een groot woud. De seniele Shigeki vlucht het woud in en Machiko ziet zich genoodzaakt om de achtervolging in te zetten. Machiko en Shigeki brengen enkele dagen in het woud door. Het wordt voor beiden een louterende ervaring en een spirituele afsluiting van een rouwproces : Shigeki kan eindelijk in het reine komen met de dood van zijn vrouw, terwijl ook Machiko het verlies van haar zoontje kan verwerken ...

Enkele jaren geleden kwam op het Open Doek-festival al een andere film van regisseuse Naomi Kawase aan de oppervlakte drijven : het wondermooie Sharasojyu (2003), waarin ook de thematiek van een rouwproces centraal staat. In Sharasojyu probeert een familie in het reine te komen met de onopgeloste verdwijning van één van hun kinderen. Het jaarlijkse Shara-festival werkt als katalysator voor het rouwproces en is - naast de rouwende familie en het ontbrekende familielid - het derde personage in de film. Wanneer tijdens het festival de regen plots met bakken uit de hemel komt vallen, levert dit - zowel voor de personages als voor de geduldige kijker - een fantastisch en ontroerend schouwspel op, waarbij alle puzzelstukjes plots op hun plaats lijken te vallen en waarbij de louterende ervaring compleet is.

Hetzelfde proces wordt opgevoerd in The mourning forest : het woud waarin de twee rouwende personages zich onderdompelen, is een derde personage dat tegelijk zalft en slaat. The mourning forest is trouwens een wat manke vertaling van de originele titel. Een betere vertaling zou zijn : 'het woud van mogari', waarbij met 'mogari' zowel een rouwperiode als een concrete handeling om verlies te verwerken, bedoeld wordt. Dat de seniele Shigeki plots tot closure komt na al 33 jaar weduwnaar te zijn, is trouwens geen toeval. Volgens het boeddhistische geloof duurt het zolang vooraleer een afgestorvene definitief naar het land van Boeddha kan overgaan (zoals in het christelijke geloof een menselijke ziel eerst een tijdje in het vagevuur moet doorbrengen vooraleer naar de hemel of de hel over te gaan).

En zo roept de film ook herinneringen op aan het geweldige Wandâfuru raifu (Afterlife) uit 1998 van Hirokazu Kore-Eda, in mijn ogen nog altijd één van de beste films aller tijden. Ook in Afterlife moeten de protagonisten een tijdje doorbrengen in een soort van schemerzone, vooraleer definitief met zichzelf in het reine te kunnen komen. Kawase en Kore-Eda zijn trouwens goede bekenden (zijn trouwens beiden begonnen in het veld van documentaires) en hun werk heeft vooral thematisch wel wat raakvlakken. Op het visuele vlak zijn Kawase en Kore-Eda dan weer niet aan elkaar verwant : daar waar Kore-Eda vaak een nogal strakke en minimalistische stijl hanteert, merken we bij Kawase een vloeiend en kabbelend cameragebruik, dat briljant is in zijn subtiele eenvoud. De beloning op het filmfestival van Cannes met de Grote Prijs was dan ook terecht.

Bij het lezen van diverse reviews van vooral Westerse critici viel me op dat de meeste critici wel oog hebben voor het mooie cameragebruik van Kawase, maar dat de kern van de zaak (het rouwproces in het woud) niet echt aanslaat. Om enkele citaten te gebruiken : "Ultimately, The Mourning Forest is not so much flawed as it is unable to create a very powerful impression." - "Ambition is undercut by its conveniently underarticulated affectations." - "A sad, poetic feature about grief and loss, Naomi's uneven film requires a certain patience and understanding." Wie ben ik als kleine filmgarnaal om het hiermee oneens te zijn, maar ... toch ben ik het oneens. Wanneer je als kijker bereid bent om je onder te dompelen in de subtiele filmtaal die Kawase heeft ontwikkelt, krijg je als beloning een zeer warme en spirituele film te zien die zoveel meer is dan mooie plaatjes van een groen woud. Mooie en rake films over verliesverwerking zijn uiterst zeldzaam, maar Mogari no mori is er eentje van. Des te meer wanneer je weet dat Kawase haar inspiratie opdeed uit de seniliteit van haar eigen grootmoeder.

De trailer is wederom niet ondertiteld, maar dat is nauwelijks nodig :