Facing East : The music of John Coltrane by José James & Jef Neve (AB - 23.09.2009)

Het moet een genot geweest zijn om in de jaren '50 op te groeien. De geboorte van rock 'n roll meemaken. In een rokerige kroeg pedante gesprekken voeren over nouvelle vague en bebop. Hoornen bril en rolkraag als verplicht uniform. Mijn studententijd vond ruim drie decennia later plaats en dus diende ik mij in uitgesteld relais te verdiepen in het werk van o.a. John Coltrane, van wie ik tientallen albums ontleende uit de Antwerpse stadsbibliotheek. Met het album "Om" (Impulse! Records, 1965) koos ik indertijd meteen een loodzware introductie in het spirituele universum van Coltrane, maar het album maakte een verpletterende indruk op me en Coltrane zou me nooit meer loslaten. Ook de New Yorkse jazzvocalist José James werd al op jonge leeftijd gebeten door de Trane-microbe en liep geruime tijd rond met het idee om één of ander project rond Coltrane op poten te zetten. Aanvankelijk gehinderd door tegenkanting van de Coltrane-erven, kreeg hij het juiste duwtje toch in de rug na het concert dat hij vorig jaar samen met Jef Neve in de AB bracht. Geïnspireerd door de muziek van Coltrane schreef James in de loop van de voorbije 14 jaren een aantal nieuwe teksten, omringde hij zich voor de gelegenheid met vier muzikanten (waaronder opnieuw Neve) en bracht hij vanavond - niet toevallig op de geboortedatum van Coltrane - voor de eerste maal zijn eerbetoon van één van de grootste musici van de vorige eeuw.

De mystieke hindoe-lettergreep "Om" vormde het openings- en slotakkoord van dit concert. Het zette de spirituele ondertoon van het concert in de verf, een ondertoon die trouwens al bleek uit de titel "facing east", ontleend aan het feit dat Coltrane één van de eerste Westerse muzikanten was die zich op serieuze wijze verdiepte in religieus getinte muziek uit Azië en Afrika. James liet de Om-klank herhalen door het in te zingen en op een loop af te spelen, een procédé dat hij gedurende het concert meerdere malen zou herhalen met andere religieus geïnspireerde uitlatingen zoals "May there be peace, love and affection/perfection throughout all creation, oh God !". Hij begeleidde zichzelf daarbij door met hindoestaanse ghanta-belletjes te rammelen.

De warme en unieke croonerstem van James - overigens zeer stijlvol gekleed in een perfect maatpak - leende zich echter het best voor het meer toegankelijke werk. Zoals bijvoorbeeld in een mooie versie van Lush life, de jazzklassieker van Ellington-medewerker Billy Strayhorn en tevens de titel van het album dat Coltrane in 1958 uitbracht. En meer nog in My favorite things, het meest herkenbare nummer uit de set en daarom nogal voorspelbaar de publiekslieveling van de avond. Het bekende nummer uit The sound of music vormde een constante in de optredens van Coltrane nadat hij er in 1961 een gelijknamig album aan wijdde. Daar waar Coltrane op de bühne dit nummer nogal eens als vertrekpunt nam om eindeloos op de notenbalk te rammen (getuige waarvan zijn opname Live in Japan uit 1966 waarbij hij een versie van bijna een uur bracht !), bleef James redelijk trouw aan de musical-versie. Niet zonder verdienste overigens, want de versie van James & Neve mocht er best wezen.

James staat bekend om zijn uitmuntende scat-technieken en ook vanavond mocht hij zijn talent voor deze vocale improvisatie uitgebreid demonstreren. Her en der kon men zich wel afvragen of de warme stem van James wel geschikt was om de muziek van Coltrane te ondersteunen. Vooral toen hij met een hoge kopstem poogde om de lijnen van Naima vocaal te reconstrueren, begaf hij zich op een zeer slap koord. Aan de andere kant moet gezegd dat vooral het bluesy Equinox zich perfect leende voor de stem van James.

Over de begeidingsmuzikanten niets dan lof. Jef Neve etaleerde opnieuw zijn internationale klasse en wisselde probleemloos af tussen de stijl van McCoy Tyner (vroege Coltrane) en Alice Coltrane (late Coltrane). Misschien was de klasse van Neve soms wel té groot want af en toe trok hij het laken in grote mate naar zich toe. Saxofonist Michael Campagna torstte uiteraard een immens gewicht maar kweet zich uitstekend van zijn taak. De man beheerst de tenorsax en sopraansax volledig. Wanneer hij op het einde van het concert regelmatig de dwarsfluit hanteert, roept dit de meer astrale sfeer op van het slotquintet van Coltrane. Ook de sfeer van Pharoah Sanders was nooit ver weg. Met dank overigens aan de DJ van dienst om vlak voor de aanvang van het concert deze hogere sferen op te roepen door Journey in Satchidananda van Alice Coltrane te draaien. De ritme-sectie excelleerde : drummer Richard Spaven toonde een uitstekend gevoel voor ritme en stelde zich onderdanig op maar mocht op het einde van het concert toch even in de voetsporen van Elvin Jones treden door een fenomenaal goede solo te brengen. Ook contrabassist Neville Malcolm kreeg de kans om een open doekje te incasseren en mocht een mooie solo aandragen. Niet zo uitgebreid als de legendarische Jimmy Garrison indertijd wel eens placht te doen, maar afdoende om te bewijzen dat Malcolm zijn pappenheimers kent. Over open doekjes gesproken : het AB-publiek had er een handje van weg om te pas (en regelmatig te onpas) te applaudisseren bij solo-wisselingen, waardoor sobere intro's en outro's soms een tikje verloren gingen.

Het magnum opus van Coltrane (A love supreme) mocht uiteraard niet ontbreken en de versies van zowel Resolution als Persuance klonken meer dan afdoende. En aldus bereikte het concert een marathon-lengte (ruim twee uur en een kwartier) zonder daarom te gaan vervelen. Voor de Coltrane-adepten leverde dit concert misschien weinig verrassingen op. Het topzware werk uit de eindperiode van Coltrane (met dingen zoals Ascension, Meditations en Kulu se mama) kwam wat minder aan bod, maar dit neemt niet weg dat James & Neve een respectvolle ode gebracht hebben aan de nalatenschap van Coltrane en een mooi evenwicht wisten te brengen tussen standards en spiritueel experiment.

Dit uitmuntende concert werd live gestreamd via AB-TV en kan herbekeken worden via deze link. Een aanrader !