De Russische scenarist Nikolaj Erdman (1900-1970) is vooral bekend geworden o.w.v. het absurde en satirische stuk
"De Zelfmoord" dat hij in 1928 schreef in samenwerking met de vooruitstrevende theaterproducent Karl Meyerhold. Het stuk bleek echter té vooruitstrevend voor het Stalinistische regime en mocht dan ook niet op de planken gebracht worden. Het zou tot 1979 duren vooraleer het stuk uiteindelijk toch geënsceneerd werd.
Semjon Semjonovitsj is een werkloze man die sukkelt met een identiteitscrisis, terwijl hij teert op het loon van zijn vrouw. Misschien kan het leren spelen van de tuba hem uit de put helpen ? Een ogenschijnlijk schitterend idee dat echter in de praktijk moeilijker blijkt te zijn dan aanvankelijk verwacht. Wanneer een nachtelijke zoektocht naar een stuk leverworst per vergissing geïnterpreteerd wordt als een mislukte zelfmoordpoging, leidt dit tot een onverwachte reeks gebeurtenissen. De buurman van Semjonovitsj ruikt geld en besluit om de zelfmoordpoging uit te buiten. Diverse geledingen van de samenleving worden uitgenodigd om een bod te plaatsen op de uiteindelijke zelfmoord, zodat ze de 'hogere' motieven van de zelfmoord voor hun eigen zaak kunnen opeisen. Als je als martelaar het wereldse toneel verlaat, kan het maar beter nog een beetje geld opbrengen en zo bewijst Semjonovitsj - al is het dan maar even - alsnog zijn nut. Wie rijft uiteindelijk de buit binnen : politieke, amoureuze, zakelijke of artistieke motieven ? En zal Semjonovitsj - die zichzelf plots belangrijk en nuttig voelt als voorwerp van al die aandacht - uiteindelijk ook echt zelfmoord plegen ?
Het Stalinistische regime begreep destijds maar al te goed de satirische en kritische ondertoon van het stuk, dat revolutionaire ideeën herleidde tot holle woorden. Een toneelstuk dat humor hanteerde als een scherp en kritisch wapen. Een gedroomd stuk dus om te dienen als eerste (langverwachte) samenwerking tussen
Olympique Dramatique en
Lazarus, twee gerenommeerde theatergezelschappen. De samenwerking leverde echter niet het verhoopte resultaat op. De acteurs brengen het stuk met veel enthousiasme en speelplezier, maar hollen de satire helaas uit tot een ietwat ordinaire deurenkomedie. Dat laatste valt letterlijk te nemen : op de bühne staat niet veel meer dan enkele deuren, die volop gehanteerd worden om de personages te laten komen en gaan. De scherpe ondertoon van het stuk werd geen eer aangedaan door compleet
over the top te acteren. In een wilde finale - met harde muziek - leggen alle drukkingsgroepen hun eigen afscheidsbrief voor aan Semjonivitsj ter ondertekening. De man krijgt er echter genoeg van en roept luid
"Zet die ploat af !" Een ondertussen iconisch geworden zinnetje. Maar deze nogal goedkope sneer naar Bart De Wever haalt helaas niet het niveau van maatschappijkritiek dat Erdman met zijn stuk beoogde. Wat rest : een bijwijlen amusante komedie zonder angel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten