Phaedra (Warande - 06.11.2013)

Theater Zuidpool speelt een bewerking van Phaedra, de klassieke tragedie van Euripides die voor het eerst werd opgevoerd in 428 v.Chr. en die nadien vele bewerkingen heeft gekend, gaande van Seneca tot Racine tot zelfs Hugo Claus. Maar Theater Zuidpool kiest voor een minder bekende versie, geschreven door de Russische dichteres Marina Tsvetajeva in 1927. Meteen een primeur, want het is de eerste keer dat deze bewerking in het Nederlands wordt opgevoerd.

In afwezigheid van haar echtgenoot Theseus (koning van Athene) wordt Phaedra - toegewijd aan Aphrodite - verliefd op haar stiefzoon Hippolytus. Door toedoen van haar voedster verklaart ze haar liefde aan de jongeman maar Hippolytus, een cynische jongeman die toegewijd is aan de godin van de jacht Artemis, wijst haar liefde brutaal af. Phaedra pleegt zelfmoord. Wanneer Theseus terug thuiskomt en de tragedie verneemt bij monde van de voedster, vervloekt hij zijn stiefzoon en roept Poseidon op tot wraak. Hippolytus vindt de dood op zee. Later geeft de voedster toe dat zij de intrige in gang heeft gestoken waarop Theseus haar vergeeft. Ze was immers niet meer dan een instrument in handen van de grillige goden.

In al zijn geledingen is dit een op en top Griekse tragedie, waarbij gewone stervelingen niet meer zijn dan pionnen op het Grote Schaakbord dat door de goden wordt bespeeld. Maar toch is binnen dit klassieke kader veel interpretatie mogelijk. Daar waar in veel versies koningin Phaedra wordt afgeschilderd als een intrigante die zeker niet vrij is van schuld en de focus ligt op het gewelddadige aspect van deze tragedie, portretteert Tsvetajeva de tragische koningin als een onschuldige vrouw die enkel op aanstoken van haar voedster gehoor geeft aan haar emoties voor haar stiefzoon en die in het gevecht met haar innerlijke demonen op dramatische wijze de handdoek in de ring gooit.

Op de planken vertaalt zich dit naar een zinderende voorstelling, die het puur van de tekst moet hebben. Er is geen actie, een minimaal decor (een grote houten balk dwarst het podium) en ook zeer weinig fysieke interactie tussen de acteurs. Enkel lange dialogen (die eerder het karakter hebben van lange, naast elkaar lopende monologen). Ondanks de lengte van het stuk (+/- 2 uur) en het feit dat de voorstelling 100 % steunt op de tekst, slaat verveling nooit toe. Dat is een verdienste van de poëtische kracht van de versie van Tsvetajeva, maar ook van de prachtige acteerprestaties.

Het stuk begint met een verpletterende en lange ode aan Artemis, godin van de jacht, gebracht door twee vazallen van Hippolytus (Koen van Kaam en Jorgen Cassier). Sofie Decleir (dochter van) neemt de rol van Phaedra op zich en doet dat opvallend ingetogen, wat de innerlijke demonen van Phaedra nog beter uit de verf doet komen. Kleinere rollen voor Anna Vercammen als dienares en voor Koen de Sutter als Theseus, die pas in de laatste minuten van het stuk zijn opwachting maakt. Met Louis Van Der Waal valt een opvallende keuze voor de rol van Hippolytus op te tekenen : je zou verwachten dat voor de rol van een kloeke koningszoon met een passie voor de jacht en die bovendien het hoofd van zijn stiefmoeder op hol brengt, gekozen wordt voor een gespierde en gebronsde manskerel. Niets daarvan : Van Der Waal is zeer klein van gestalte en is (vanuit een ietwat respectloos standpunt) als niet meer dan een luid keffend opdondertje te beschouwen. Dit onderstreept echter des te meer het irrationele aspect van de liefde.

De glansrol van het stuk is echter weggelegd voor Ariane van Vliet in de rol van de voedster. Op overweldigende wijze geeft ze gestalte aan de grote intrigante in het verhaal, die een hand heeft in alle dramatische wendingen. De twee-deling tussen Aphrodite (godin van de liefde, gesymboliseerd door de moedermelk) en Artemis (godin van de jacht, gesymboliseerd door het bloed) loopt als een rode draad door het stuk en het is de voedster die constant hamert op de kracht van de moedermelk, vermits zij Phaedra als boreling zoogde. De oude voedster tracht - door Phaedra op liefdesmissie te sturen - een deel van haar eigen jeugd terug te winnen, maar wordt daardoor de motor van een onafwendbare tragedie.

Bovenal is er de prachtige tekst van de hand van Tsvetajeva, wiens leven zich ook laat lezen als een tragedie. Ironische genoeg eindigde het leven van Tsvetajeva net zoals het leven van haar Griekse anti-heldin : opgehangen aan een touw, verbitterd, misgegrepen door familie en samenleving.




Zuidpool speelt PHAEDRA - teaser.