Platonov (Warande - 09.05.2014)

Anton Tsjechov was nog maar een jongeman toen hij in de loop van enkele jaren de tachtigtal scènes van Platonov bijeen pende. Het manuscript kreeg echter geen groen licht van een theater. Tsjechov verscheurde het manuscript. Pas na zijn dood werd een versie teruggevonden, zonder titel. Sedertdien heeft het eerste echte debuut van Tsjechov met allerlei titels en in allerlei vormen en adaptaties zijn weg gevonden naar het theater, zoals de versie die ik lang geleden in een productie van Theater Zuidpool & Theater Antigone zag.

In een productie van NTGent en in een regie van Luk Perceval wordt het relaas van Platonov uitgebeend tot een hard en cynisch relaas van een geliefde, liefhebbende maar verbitterde en - ironisch genoeg - intens eenzame man.

Tijdens de zomermaanden nodigt de generaalsweduwe Anna Petrovna - zoals elk jaar - een aantal gasten uit op haar landgoed om de tijd te verdrijven en de lange winter van zich af te schudden : de ontaarde dorpsarts Nikolaj en zijn vrouw Marga, zijn zus Sasja en diens man Platonov, hun dronken gepensioneerde vader, de stiefzoon van Anna (Sergei, jeugdvriend van Platonov) en diens aanstaande bruid Sofja. Centraal staat de cynische dorpsleraar Platonov, kind van ouders die hem een ongelukkige jeugd schonken. Gehuwd met de brave muis Sasja, met wie hij een kind op de wereld heeft gezet. Intens bevriend met zijn zielsmaatje Anna maar ook nog wanhopig verliefd op Sofja, met wie hij in het verleden ooit een relatie had. Drie vormen van liefde voor drie verschillende vrouwen, die samen de ideale vrouw zouden vormen : moeder, vriendin, minnares.

Het is een versie geworden die de toeschouwer midscheeps raakt. Vooreerst de uiterst sobere aankleding van het podium : er is enkel een diagonaal aangelegde 'spoorweg', geplaatst op houten plankjes. Op de spoorweg een klein podium, met daarop een piano en de Duitse pianist Jens Thomas die live voor de muzikale ondersteuning zorgt. Zeer functionele ondersteuning die de dialogen van nog meer wrange ondertonen voorziet. Het piano-podium doet er de hele duur van de voorstelling over om van vooraan links op het podium tot achteraan rechts te rollen. Al even tergend langzaam als de oervervelende passeren op het landgoed van Anna Petrovna.

Voor het overige is het podium leeg. De protagonisten staan verspreid en bewegen uiterst weinig. Met uitzondering van Platonov, die regelmatig al vloekend en tierend de ganse oppervlakte van het podium bestrijkt. De acteurs kijken elkaar ook zelden in de ogen. Ze staren allen constant voor zich uit, in de leegte van hun bestaan. Zo komt de voorstelling soms bijna over als een minimalistische dansvoorstelling. Erotische ondertonen komen amoreel en verwrongen over. Relaties zijn intens, maar tegelijk ook een middel om de leegheid van het bestaan door te komen. Uiteindelijk is alles verbitterde melancholie, dat de mensen aanzet tot drankzucht, ontucht en kwetsende discussies. De discussies vinden plaats in verschillende dialecten, soms tot op het randje van het onverstaanbare. Niet dat dit iets uitmaakt : soms is het maar praten om te praten. Het ergste van al : Platonov beseft terdege dat hij altijd eenzaam zal zijn, hoewel hij iedereen liefheeft en ook altijd geliefd zal zijn. Zijn onmacht om vriendschap en liefde in een stabiele vorm te gieten, zal zijn ondergang betekenen.

Deze versie van Platonov was zoveel krachtiger en intenser dan de versie die ik in 2006 zag, toen teveel werd geflirt met slapstick en misplaatste humor. De zeer intense acteerprestaties in de versie van Perceval, in combinatie met diens tekstbewerking en de muziek van Jens Thomas, zorgden voor een theater-ervaring van pijnlijk hoog niveau.