Wolfskers (Bourla - 08.10.2007)

In een co-productie van Het Toneelhuis met productiehuis LOD viel me de eer te beurt om een try out-voorstelling te mogen bijwonen - met dank aan Riema voor de uitnodiging ! - van de nieuwste productie van Guy Cassiers, die sedert vorig seizoen artistiek leider is geworden van het Toneelhuis en van wie ik in het verleden al enkele zeer interessante literaire adaptaties zag. Zo zag ik zijn versie van De wespenfabriek (een bewerking van de roman van Iain Banks) toen hij nog actief was bij het RO Theater. Hij haalde ook A la recherche du temps perdu, het magnum opus van Marcel Proust, door de theatermangel, waarvan ik het eerste deel zag (De kant van Swan). En vorig seizoen zag ik Onegin, de bewerking door Cassiers van de klassieke roman van Poesjkin en meteen het debuut van Cassiers bij het Toneelhuis (lees hier meer daarover).

Ook voor Wolfskers, de productie die op 11.10.2007 officieel in première gaat in de Bourla Schouwburg, liet Cassiers zich inspireren door een reeds bestaand literair werk, hoewel het in dit geval niet zozeer gaat om een bewerking van een roman, dan wel om het vernuftig in elkaar breien van drie filmscripts. Met name drie films van de Russische regisseur Aleksandr Sokurov worden onder de loep genomen : Molokh uit 1999, Telets uit 2001 en Solntse uit 2005, op hun beurt telkens bewerkingen van scripts van Yuri Arabov. In deze filmtrilogie - en dus ook in Wolfskers - staan drie sleutelfiguren uit de twintigste eeuw centraal : Lenin, Hitler en Hirohito. We volgen deze drie iconische figuren tijdens een korte periode van hooguit enkele dagen in hun leven.

In 1924 verblijft de zieke Lenin in een buitenverblijf. Hij is deels verlamd en lichtjes dementerend, maar nog helder genoeg van geest om het gevaar te beseffen van de groeiende macht van Stalin. Samen met zijn vrouw en zijn zus onderneemt hij een laatste poging om Stalin te laten afzetten. Maar zijn brief om dit te bewerkstelligen wordt onderschept. Moedeloos wacht Lenin de komst van Stalin af. Na diens bezoek beseft hij dat zijn dagen geteld zijn ...

In 1943 verblijft Hitler in zijn villa op de Obersalzberg in Beieren. Er is slechts een select gezelschap aanwezig : Eva Braun, minister van propaganda Joseph Goebbels, diens vrouw Magda en Martin Bormann, de secretaris van Hitler. Ze babbelen over koetjes en kalfjes maar Hitler kan niet verstoppen dat hij vol ongeduld wacht op de komst van Albert Speer, voor wie hij een grote bewondering koestert. Uiteindelijk daagt Speer op. Hij brengt niet alleen indrukwekkende bouwplannen mee voor een nieuw Berlijn, maar ook slecht nieuws : de kansen in de oorlog zijn aan het keren ...

In 1945 zit Keizer Hirohito in zijn paleis in Tokio te wachten op de komst van de Amerikaanse generaal MacArthur. Nu de atoombommen gevallen zijn op Hiroshima en Nagasaki, is Japan definitief verslagen. Omringd door zijn kruiperige lakeien denkt de keizer na over zijn goddelijke status en over de toekomst van zijn land. Uiteindelijk komt MacArthur naar het paleis. Hirohito heeft geen enkele keus meer : hij mag keizer blijven maar moet definitief afstand doen van zijn goddelijke status. Hirohitu legt er zich bij neer ...

De toneelversie van deze drie scripts zit ingenieus in elkaar. De rollen van de drie protagonisten worden door drie verschillende acteurs vertolkt (Vic De Wachter als Lenin, Jos Verbist als Hitler en Johan Leysen als Hirohito), maar hun entourage bestaat steeds uit dezelfde acteurs. Gilda De Bal, Veerle Eyckermans, Stefan Perceval en Michael Vergauwen spelen derhalve drie verschillende 'hofhoudingen' : de huisdokter en de familie van Lenin, de eerder genoemde bezoekers van Hitler en de omgeving van Hirohito (zijn keizerin en adviseurs). De rol van de drie langverwachte bezoekers (Stalin-Speer-MacArthur) wordt telkens vertokt door Dries Vanhegen. Vooral Verbist als de bulderende Hitler en Leysen als de gereserveerde Hirohito spelen sterke rollen.

Aanvankelijk zijn de drie werelden duidelijk strikt gescheiden : het podium is opgedeeld in drie delen doordat er drie panelen zijn aangebracht. Op het meest linkse paneel ligt een man op zijn rug, op het middelste paneel zit een man in een rolstoel, op het rechtse paneel zit een man stokstijf op een stoel. Al snel wordt duidelijk wie wie is. Ondertussen wandelt de 'hofhouding' tussen de drie panelen door, hun dialogen aanpassend aan de figuur die ze omringen. Naarmate het stuk vordert, vloeien de dialogen en de settings meer en meer in elkaar over. De drie panelen verdwijnen de hoogte in en doen dienst als projectieschermen. Op geen enkel ogenblik verliest de kijker echter het overzicht omdat telkens voldoende duidelijk is in welke historische context de dialogen geplaatst moeten worden.

Guy Cassiers kennende mag het geen verrassing heten dat multimediale techniek opnieuw een belangrijke rol speelt. Net zoals in Onegin worden gezichten van dichtbij gefilmd en groot geprojecteerd op een achterwand. Wanneer op het einde van de voorstelling bovendien gebruik wordt gemaakt van een bijna onzichtbaar gaas, is de projectie dubbel en worden de drie protagonisten bijna letterlijk geestesverschijningen. Wanneer je al een aantal voorstellingen van Cassiers gezien hebt, wordt deze aanpak op den duur misschien een tikje voorspelbaar. Maar gelukkig staat de techniek nog steeds ten dienst van de inhoud van het stuk en is het dus nog altijd meer dan een goedkope gimmick. Net zoals in Onegin was de scenografie in handen van Peter Missotten van De Filmfabriek en de muziek in handen van Dominique Pauwels.

De titel van het stuk is uiteraard niet lukraak gekozen. Wolfskers is een zeer gevaarlijke plant waarvan de bessen de uiterst giftige stof atropine bevatten. Het is een goed gekozen allegorie voor de allescorrumperende macht die de drie leiders als een langzaam werkend gif in zijn ban houdt. Door zich door macht te laten verblinden, hebben de drie leiders hun oorspronkelijk oogmerk van volksbevrijding uit het oog verloren en beseffen ze - wanneer het te laat is - dat ze zich hebben laten meeslepen in een gevaarlijk spel van vernietigend imperialisme. Het is de mix van deze tegenstrijd - de illusie van het grote gelijk versus het besef van het verloren ideaal - dat deze voorstelling tot het einde boeiend houdt.