Il deserto rosso

Regie : Michelangelo Antonioni (1964)

Ugo runt een fabriek in de haven van Ravenna. Hij doet tijdelijk een beroep op de expertise van een zekere Zeller, die bezig is met het opstarten van een fabriek in Patagonië. Al snel ontstaat er een innige band tussen deze Zeller en Giuliana, de mentaal nogal labiele vrouw van Ugo. Wanneer het zoontje van Ugo en Giuliana een aanval van polio veinst en Giuliana opnieuw een mentale knak krijgt, vlucht ze in de armen van Zeller. Deze maakt handig misbruik van de situatie ...

Deze film is het sluitstuk van het roemruchte vierluik van Antonioni over menselijke vervreemding en werd voorafgegaan door L'avventura (1960), La notte (1961) en L'eclisse (1963).

Het is tevens de eerste kleurenfilm die Antonioni draaide en hij gebruikt het opvallende kleurenpallet zeer uitvoerig om een troosteloze omgeving neer te zetten. De personages bewegen zich in een grote fabriek of in een gammele barak (voor een zielige liefdes-partouze). Ze wandelen tussen bezoedelde poelen of lopen verloren in de mist tussen koeltorens. De gifgroene jas van Giuliana staat in schril contrast tot de gele rook uit de fabrieksschoorstenen. Grote schepen varen af en aan in de haven, al dan niet met een quarantaine-vlag. De soundtrack beklemtoont de afstandelijke kilte : griezelige misthoorns en pompende machines zijn nooit veraf. Antonioni ging zelfs zover dat bomen en gras geverfd werden om het onnatuurlijke karakter van het industriële landschap nog meer in de verf te zetten.

Dit zeer eigenzinnige kleurengebruik wordt ondersteund door een schijnbaar mager narratief (op het eerste zicht gebeurt er immers weinig) dat echter diep onder de oppervlakte graaft. Ook het cameragebruik is verre van conventioneel. Antonioni schuwt het avontuurlijke focus-gebruik niet. De verrukkelijke Monica Vitti (die ook in de drie voormelde films van Antonioni de hoofdrol speelde) zet op geweldige wijze de getroubleerde Giuliana neer. Ze wordt hierbij voortreffelijk bijgestaan door Richard Harris, die na het succes van This sporting life de rollen maar voor het kiezen had. Hij had het toen zelfs dermate druk dat hij de opnames vroegtijdig moest verlaten om mee te spelen in Sam Peckinpah's Major Dundee, zodat enkele scènes met een stand-in moesten opgenomen worden. Maar hieromtrent doen ook geruchten de ronde als zou Richard Harris - in het echte leven nogal een moeilijke klant - vroegtijdig van de set gestuurd werd omdat hij een klap had uitgedeeld aan Antonioni.

Maar dat is niet meer dan petite histoire in de marge van een meesterwerk dat o.a. de Gouden Leeuw wegkaapte op het filmfestival van Venetië. Ik had het geluk om deze prent op een groot scherm te zien, wat echter helaas wel met zich meebracht dat de kleurenpracht regelmatig werd verstoord door korrels en krassen. Het herbekijken van deze film op DVD, waarbij de kleuren tot hun volle pracht gerestaureerd zijn, dringt zich dan ook op.

Voor een zeer uitvoerige en interessante bespreking kan men hier terecht.

Een stukje uit het begin van de film, tevens een mooi voorbeeld van de wijze waarop Antonioni de industriële wasteland neerzet als symbool voor het emotionele wrakhout dat erin ronddrijft :